SUTER, Heinrich

Zürih yakınlarında doğdu. İlk eğitimini doğduğu yerde aldıktan sonra Zürih’te liseye ve ardından üniversiteye devam ederek Grekçe, Latince, matematik, astronomi ve fizik okudu, sonra Berlin Üniversitesi’nde okuduklarını geliştirdi ve onların yanı sıra filoloji ve tarih dersleri aldı. 1871’de ülkesine dönerek Zürih Üniversitesi’nde başlangıcından XVI. yüzyıla kadar matematiksel bilimlerin tarihi konulu doktora tezini sundu. 1887’den itibaren Arapça, Farsça ve Türkçe öğrenmeye ve İslâm bilim tarihiyle ilgilenmeye başladı. Zürih Gimnazyumu’nda yaptığı matematik hocalığı görevinden 1918 yılında emekli oldu ve 17 Mart 1922’de İsviçre’nin Dornach komününde öldü.

İslâm Ortaçağı’ndaki bilim tarihini üç devreye ayıran (gelişim: 750-900, çiçeklenme: 900-1275; gerileme: 1275-1600), Kuzey Afrika ve Endülüs’ü Doğu’dan farklı değerlendirerek çiçeklenme döneminin bu coğrafyada Doğu’ya nazaran daha geç başladığını, ancak daha uzun sürdüğünü düşünen Suter, İslâm Ortaçağı’ndaki matematik ve astronomi çalışmalarında İranlılar’ın oranının yüksek olmasını mezhep farklılığıyla ilişkilendirir ve dinî ilimlerin yayılmasına gayret eden Sünnî Araplar’a mukabil Şiî İranlılar’ın tabii ilimlere daha kolay yöneldiği iddiasında bulunur (Die Mathematiker, I, 210-213). Ancak Suter, İslâm bilimlerinin gelişmesi sırasında İranlılar’ın büyük çoğunluğunun Sünnî olduğu gerçeğinden habersiz görünmektedir.

Eserleri. 1. Geschichte der mathematischen Wissenschaften Theil I: Von den ältesten Zeiten bis Ende des XVI. Jahrhundert (Zürich 1873). Doktora tezi olup daha sonra çalışmanın devamını da yayımlamıştır: Geschichte der mathematischen Wissenschaften Zweiter Theil: Vom Anfange des XVII. bis gegen das Ende des XVIII. Jahrhunderts (Zürich 1875).

2. Die Araber als Vermittler der Wissenschaften in deren Übergang von Orient in den Occident (Aarau 1896). Antik bilimin Batı dünyasına aktarılmasında İslâm Ortaçağı’ndaki bilim adamlarının rolü üzerine verdiği bir konferansın metnidir.

3. Die Mathematiker und Astronomen der Araber und ihre Werke (Leipzig 1900). İlki Ebû İshak İbrâhim b. Habîb el-Fezârî (ö. 160/777) ve sonuncusu Bahâeddin el-Âmilî (ö. 1031/1622) olmak üzere İslâm Ortaçağı’ndaki 528 matematik ve astronomi bilgininin biyografisine ve eserlerine dairdir. Ardından bu çalışma için bir de zeyil hazırlamıştır: “Nachträge und Berichtigungen zu ‘Die Mathematiker und Astronomen der Araber und ihre Werke’” (Abhandlungen zur Geschichte der mathematischen Wissenschaften, XIV [1902], s. 157-185).

4. Die astronomischen Tafeln des Muḥammed ibn Mūsā al-Khwārizmī in der Bearbeitung des Maslama ibn Aḥmed al-Madjrīṭī und der latein Uebersetzung des Athelhard von Bath auf Grund der Vorarbeiten von A. Björnbo und R. Besthorn herausgegeben und kommentiert (Kopenhagen 1914). İslâm dünyasının ilk astronomi eseri olarak kabul edilen, ancak aslı elde bulunmayan Muhammed b. Mûsâ el-Hârizmî’ye ait astronomik cetvellerin Mesleme b. Ahmed el-Mecrîtî tarafından işlenen ve yine aslı elde bulunmayan yeni düzenlemesinden Bathlı Adelard tarafından yapılan Latince çevirinin açıklamalı neşridir.

5. Beiträge zur Geschichte der Mathematik bei den Griechen und Araber (Erlangen 1922).

Makaleleri. “Das Mathematiker-Verzeichnis im Fihrist des Ibn Abī Ja‘ḳūb an-Nadīm. Zum ersten Mal vollständig ins Deutsche übersetzt und mit Anmerkungen versehen” (Zeitschrift für Mathematik und Physik, XXXVII [Leipzig 1892], s. 1-87). “Der 5. Band des Katalogs der arabischen Bücher der vizeköniglichen Bibliothek in Kairo. Aus dem Arabischen übersetzt und mit Anmerkungen versehen” (Zeitschrift für Mathematik und Physik, XXXVIII [Leipzig 1893], s. 1-24, 41-57, 161-184); “Das Rechenbuch des Abū Zakarījā el-Ḥaṣṣār” (Bibliotheca mathematica, 3. seri, II [Leipzig 1901], s. 12-40); “Das Buch der Auffindung der Sehnen im Kreise von Abū’l-Raiḥān Muḥ. el-Bīrūnī. Übersetzt und mit Kommentar versehen” (Bibliotheca mathematica, 3. seri, XI [1910-1911], s. 11-78) (Bîrûnî’nin Maḳāle fi’stiḫrâci’l-evtâr fi’d-dâʾire adlı risâlesinin metni ve tercümesidir); “Das Buch der Seltenheiten der Rechenkunst von Abū Kāmil el-Mıṣrī. Übersetzt und mit Kommentar versehen” (Bibliotheca mathematica, 3. seri, XI [1910-1911], s. 100-120); “Die Abhandlung über die Ausmessung des Paraboloides von el-Ḥasan b. el-Ḥasan b. el-Haitham. Übersetzt und mit Kommentar versehen” (Bibliotheca mathematica, 3. seri, XII [1911-1912], s. 289-332) (İbnü’l-Heysem’in Maḳāle [Risâle] fî misâḥati’l-mücessemi’l-mükâfiʾ adlı eserinin tercümesidir); “Die Abhandlungen Thābit b. Ḳurras und Abū Sahl al-Kūhīs über die Ausmessung der Paraboloide” (Sitzungsberichte der physikalisch-medizinischen Sozietät zu Erlangen, XLVIII-XLIX [Erlangen 1916-1917], s. 186-227). Fuat Sezgin, Suter’in İslâm bilim tarihine dair 1892-1922 yılları arasında yayımladığı çalışmalarını bir araya getirerek yeniden neşretmiştir: Heinrich Suter, Beiträge zur Geschichte der Mathematik und Astronomie im Islam. Nachdruck seiner Schriften aus den Jahren 1892-1922 (I-II, Frankfurt am Main 1986) (eserlerinin toplu listesi için bk. Ruska, V [1923], s. 414-417; Bibliographie, XVIII, 140-147; XIX, 627).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2009 yılında İstanbul’da basılan 37. cildinde, 577-578 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.