SAÎD, Emîn Muhammed

Suriye’nin Lazkiye şehrinde doğdu. Babası Muhammed Saîd b. Hasan 1904 yılından beri yayımlanmakta olan haftalık siyasî gazete Cerîdetü Lâẕḳiye’nin imtiyaz sahibiydi. İlk ve orta öğrenimini Lazkiye’de yaptı. Bir süre babasıyla birlikte çalıştı. Daha sonra Beyrut’a gitti ve Şeyh Abbas el-Ezherî’nin derslerine katıldı. Dımaşk’ta Hukuk Fakültesi’ne devam etti. Lâẕḳiye, en-Nehḍatü’l-ʿArabiyye ve Cerîdetü’ş-Şarḳ gazetelerinde makaleler yazdı. 1920’de yayımlanan Elifbâ ve 1924’te yayımlanan Ebü’n-Nüvâs gazetelerinin kurucuları arasında yer aldı. Suriye’de Fransız mandasına karşı muhalefet edenlerin çeşitli baskılara mâruz kalması ve gazetelerinin sık sık kapatılmasının ardından kendisinin de Fransızlar tarafından takibata uğraması üzerine Mısır’a göç etti. Suriye’den Mısır’a göç eden gazeteci, yazar ve entelektüeller Mısır’da elli civarında gazete ve dergi çıkardı. Emîn de dönemin meşhur gazetelerinden el-Muḳaddem ve el-Muḳteṭaf’ta yazılar yayımladı. Mısır’da iken Irak ve Arap yarımadasına yolculuk yaptı. 1927-1929 yıllarında Kahire’de haftalık bir dergi olan eş-Şarḳu’l-ednâ’yı neşretti. 1936-1939 arasında er-Râbıṭatü’l-ʿArabiyye dergisini çıkardı. Suriye’de de bir yıl süreyle el-Kifâh gazetesini yayımladı. Emîn Saîd, Mısır’da 1952’deki Hür Subaylar darbesinden sonra Suriye’ye döndü. 1959’da tekrar Mısır’a gitti, kısa bir süre burada kaldıktan sonra Suudi Arabistan’a gitti. Ardından Lübnan’a geçerek Beyrut’ta yayımlanan Nidâʾü’l-vaṭan’da yazarlığa başladı. Emîn Saîd Lübnan’da vefat etti (Ziriklî, II, 21). Bir Arap milliyetçisi olan, bölgedeki manda ve işgal yönetimleriyle mücadele eden Emîn’in eserleri ve makaleleri, özellikle 1910-1960 yılları arasında büyük dönüşümler geçiren Ortadoğu ile Arap siyasal ve sosyal tarihi açısından büyük önem taşımaktadır. 1956 yılında Mısır’a karşı İngiltere, Fransa ve İsrail tarafından üçlü ittifak kurulunca kendisi de Mısır ve Suriye’nin ortak cumhuriyet kurma düşüncesini destekledi. Mısır’da monarşiyi ortadan kaldıran Hür Subaylar hareketinde Cemal Abdünnâsır’ın safında yer aldı.

Eserleri. 1. Sîretü Muṣṭafâ Kemal Bâşâ ve târîḫu’l-ḥareketi’t-Türkiyyeti’l-vaṭaniyye fi’l-Anâdûl (Kahire 1922, Kerîm Halîl Sâbit’le birlikte). Mustafa Kemal’in Millî Mücadele’ye kadar hayatını ve Millî Mücadele’yi ele alan eser Zekeriya Kurşun tarafından Türkçe’ye (Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın Hayatı, Anadolu’da Türk Milli Mücadelesi, İstanbul 2010), Cem Akkaş tarafından İngilizce’ye (The Life of Mustafa Kemal Pasha the Turkish National Struggle in Anatolia, İstanbul 2011) çevrilmiştir.

2. Mülûkü’l-müslimîne’l-muʿâṣırîn ve düvelühüm (Kahire 1352/1933). Çağdaş müslüman hükümdarların hayat ve şahsiyetleriyle bu dönemde yapılan antlaşmalara ait 137 belgeyi içerir.

3. es̱-S̱evratü’l-ʿArabiyyetü’l-kübrâ (I-III, Kahire 1933-1935). XX. yüzyıl başlarında Osmanlı yönetimine karşı başlatılan ayrılıkçı Arap isyanlarını ayrıntılı biçimde ele alan bir çalışmadır.

4. Esrârü’s̱-s̱evrati’l-ʿArabiyyeti’l-kübrâ ve meʾsâtü’ş-Şerîf Ḥüseyn (Beyrut 1934). Osmanlı yönetimi altındaki Arap topraklarında Şerîf Hüseyin önderliğinde 1916’da başlayan Arap isyanı ve Şerîf Hüseyin’in faaliyetlerine dairdir.

5. Eyyâmü Baġdâd, Vaṣfün şâmilün li-nehḍati’l-ʿIrâḳi’l-ḥadîs̱ ve li-meʿâlimihi’l-ḥadîs̱e (Kahire 1934). Müellifin özellikle Bağdat ziyareti esnasındaki gözlemleri ve modern Irak’ın oluşumuna dair bir çalışmadır.

6. Devletü’l-Yemen ve devletü Âli’s-Suʿûd (Kahire 1934).

7. Neşʾetü’d-devleti’l-İslâmiyye (Fetḥu Cezîreti’l-ʿArab ve ḥurûbü’l-İslâm ve’l-İmbarâṭûriyyetü’l-Fârisiyye) (Kahire 1934).

8. Târîḫu’l-istiʿmâri’l-Fransî ve’l-İtâlî fi’l-bilâdi’l-ʿArab (Kahire 1937).

9. Târîḫu Mıṣri’s-siyâsî mine’l-ḥamleti’l-Fransiyye seneti 1798 ilâ inhiyâri’l-melekiyye 1952 (Kahire 1959).

10. el-Cumhûriyyetü’l-ʿArabiyyetü’l-müttaḥide (Kahire 1959). Eserde Mısır ve Suriye arasında 1 Şubat 1958’de ilân edilen ve iki ülkenin siyasî olarak birleşmesiyle oluşturulan devletin kuruluşu ve ilk yılı ele alınmaktadır. Bu birlik 1961’de sona ermiştir.

11. Sîretü’l-İmâm eş-Şeyḫ Muḥammed b. ʿAbdilvehhâb (1960, baskı yeri yok).

12. Târîḫu’d-devleti’s-Suʿûdiyye (I-III, Beyrut 1964).

13. es̱-S̱evratü min 23 Yulyu 1952 ilâ Oktober 1956 (Kahire 1959). 1950’li yıllarda Mısır’da meydana gelen darbeleri ele alan bir çalışmadır.

14. el-Ḫalîcü’l-ʿArabî fî târîḫihi’s-siyâsî ve nehḍatihi’l-ḥadîs̱e (Kahire, ts.). Körfez bölgesinin siyasî tarihine ve XX. yüzyıl başlarındaki durumuna dairdir.

Müellifin diğer eserleri de şunlardır: Târîḫu’l-İslâmi’s-siyâsî (I-II, Kahire 1934-1937), el-ʿUdvân (min 19 Oktober 1956 ḥattâ evveli Febrayer 1958) (Kahire 1959), el-Yemen, târîḫuhu’s-siyâsî münẕü İstiḳlâlihî fi’l-ḳarni’s̱-s̱âlis̱i’l-hicrî (Kahire 1959), el-Vaṭanü’l-ʿArabî (Kahire 1960), Fayṣalü’l-ʿaẓîm (Neşʾetühû, sîretühû, aḫlâḳuhû, beyʿatühû, ıṣlâḥâtühû, ḫiṭâbühû) (Beyrut 1385 h.), S̱evratü’l-ʿArab fi’l-ḳarni’l-ʿişrîn, Ḳāhire (Dârü’l-hilâl, ts.). Saîd’in yazdığı makalelerin büyük bir kısmı el-Muḳteṭaf ve el-ʿİrfân dergilerinde yayımlanmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2019 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 3. basım) EK-2. cildinde, 444-445 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.