TDV İslâm Ansiklopedisi editörleri tarafından tespit edilen ilişkili maddeler aşağıda sunulmaktadır. Fakat, MURAD IV maddesi ile arasında alaka kurulabilecek ansiklopedi maddeleri bunlarla sınırlı olmayabilir.
Babası
AHMED I
Osmanlı padişahı (1603-1617).
KÖSEM SULTAN
IV. Murad ve Sultan İbrâhim’in annesi, vâlide sultan.
Amcası ve selefi
MUSTAFA I
Osmanlı padişahı (1617-1618, 1622-1623).
Kardeşi ve halefi
İBRÂHİM
Osmanlı padişahı (1640-1648).
Kardeşi
OSMAN II
Osmanlı padişahı (1618-1622).
Tahta çıkmasını sağlayan sadrazam
KEMANKEŞ ALİ PAŞA
Osmanlı sadrazamı.
Tahta çıkmasını sağlayan şeyhülislâm
YAHYÂ EFENDİ, Zekeriyyâzâde
Osmanlı şeyhülislâmı, şair.
Döneminde yapılan antlaşma
KASRIŞÎRİN ANTLAŞMASI
Osmanlılar’la Safevîler arasında 1639’da imzalanan ve bugünkü Türkiye-İran doğu sınırını belirleyen antlaşma.
Döneminin önde gelen şahsiyetlerinden
KOÇİ BEY
IV. Murad ve Sultan İbrâhim’e devlet idaresinde yol göstermek üzere kaleme aldığı risâlelerle ün salmış Osmanlı müellif ve mütefekkiri.
Döneminde ortaya çıkan hareket
KADIZÂDELİLER
XVII. yüzyılda Osmanlılar’da dinî ve içtimaî hareket başlatan vâizler zümresi ve bu harekete verilen ad.
Döneminin sadrazamlarından
RECEB PAŞA, Topal
Osmanlı sadrazamı.
İdam ettirdiği şeyhülislâm
AHÎZÂDE HÜSEYİN EFENDİ
İdam edilen ilk Osmanlı şeyhülislâmı.
Yeğeni
MEHMED IV
Osmanlı padişahı (1648-1687).
Yeğeni
SÜLEYMAN II
Osmanlı padişahı (1687-1691).
Yeğeni
AHMED II
Osmanlı padişahı (1691-1695).
Yasakladığı madde
TÜTÜN
Döneminin sadrazamlarından
HÂFIZ AHMED PAŞA
Osmanlı sadrazamı.
Döneminin sadrazamlarından
HALİL PAŞA, Kayserili
Osmanlı kaptan-ı deryâsı ve sadrazamı.
Döneminin sadrazamlarından
HÜSREV PAŞA
Osmanlı vezîriâzamı.
Döneminin sadrazamlarından
MEHMED PAŞA, Tabanıyassı
Osmanlı sadrazamı.
Döneminin sadrazamlarından
BAYRAM PAŞA
Osmanlı vezîriâzamı.
Döneminin sadrazamlarından
TAYYAR MEHMED PAŞA
Osmanlı sadrazamı.
Döneminin sadrazamlarından
KEMANKEŞ MUSTAFA PAŞA
Osmanlı sadrazamı.
Döneminin devlet adamlarından
MEHMED PAŞA, Gürcü
Osmanlı vezîriâzamı.
Döneminin devlet adamlarından
AHMED PAŞA, Küçük
Osmanlı veziri ve kumandanı.
Döneminin devlet adamlarından
HÜSEYİN PAŞA, Deli
Girit serdarı ve sadrazam.
Döneminin devet adamlarından
VARVAR ALİ PAŞA
Osmanlı devlet adamı, şair.
Damadı
MELEK AHMED PAŞA
Osmanlı vezîriâzamı.
Damadı
İBRÂHİM PAŞA, Melek
Osmanlı veziri ve Budin valisi.
Tahta çıkışında kılıç kuşatan sûfî
AZİZ MAHMUD HÜDÂYÎ
Celvetiyye tarikatının kurucusu, mutasavvıf, şair.
İmamlığını yapan şahıs
YÛSUF EFENDİ, İmam
İmâm-ı sultânî, şair ve bestekâr.
İdam ettirdiği şeyh
ABAZA ŞEYHİ
Bayramiyye tarikatı şeyhlerinden, âlim, mutasavvıf.
İdam ettirdiği devlet adamı
ABAZA PAŞA
Genç Osman’ın kanını dava ederek isyan eden Erzurum beylerbeyi.
Döneminin devlet adamlarından
SARI ABDULLAH EFENDİ
Reîsülküttâb, Mes̱nevî şârihi, âlim ve sûfî.
Musâhiplerinden
EVLİYA ÇELEBİ
Büyük Türk seyyahı.
Musâhiplerinden
SOLAKZÂDE MEHMED HEMDEMÎ
Osmanlı tarihçisi, mûsikişinas.
Musâhiplerinden
EMÎR ÇELEBİ
Osmanlı tıp bilgini, hekimbaşı.
Nedimleri arasında yer alan şair
SABRÎ
Divan şairi.
Nedimleri arasında yer alan şair
TIFLÎ AHMED ÇELEBİ
Divan şairi, meddah.
Dönemin şahsiyetlerinden
KÂTİB ÇELEBİ
XVII. yüzyıl Türk ilim dünyasının müsbet düşünceyi temsil eden büyük siması ve çeşitli konulara dair pek çok eserin müellifi.
Dönemin şahsiyetlerinden
AZMÎZÂDE MUSTAFA HÂLETÎ
Daha çok rubâîleriyle tanınan divan şairi.
Emri üzerine Şehinşâhnâme adlı eseri yazan tarihçi
İBRÂHİM MÜLHEMÎ
Osmanlı tarihçisi, şair.
Döneminin sûfîlerinden
SİVÂSÎ, Abdülmecid
Halvetiyye tarikatının Şemsiyye kolu şeyhlerinden.
Safevîler'e karşı işbirliği teklif eden hükümdar
ŞAH CİHAN
Bâbürlü hükümdarı (1628-1658).
Döneminde isyanı bastırılan şahıs
FAHREDDİN, Ma‘noğlu
Lübnan’da bağımsız bir idare kurmak üzere Osmanlılar’a isyan eden Dürzî emîri.
Döneminde Yemen'de Osmanlı hakimiyetine son veren Zeydî imamı
MÜEYYED-BİLLÂH, Muhammed b. Kāsım
Yemen Zeydî imamlarından.
Fethettiği şehir
REVAN
Ermenistan Cumhuriyeti’nin bugün Erivan şeklinde anılan başşehri.
Fethettiği şehir
BAĞDAT
İslâm dünyasının önemli tarih, ilim ve kültür merkezlerinden biri ve bugünkü Irak’ın başşehri.
Revan ve Bağdat seferleri hakkında müstakil eserler yazan tarihçi
HİBRÎ, Abdurrahman Efendi
Osmanlı tarihçisi, âlim ve şair.
Yaptırdığı köşk
REVAN KÖŞKÜ
Topkapı Sarayı’nda XVII. yüzyıla ait bir köşk.
Yaptırdığı köşk
BAĞDAT KÖŞKÜ
Topkapı Sarayı’nda XVII. yüzyılda yapılmış köşk.
İdam ettirdiği şair
NEF‘Î
Hiciv ve kasideleriyle ünlü divan şairi.
Döneminin şairlerinden
KAYIKÇI KUL MUSTAFA
XVII. yüzyıl Türk saz şairi.
Döneminin şairlerinden
NÂİLÎ
Divan şiirinin ve sebk-i Hindî akımının önde gelen isimlerinden.
Döneminin şairlerinden
KULOĞLU MUSTAFA
Saz şairi.
Döneminin mûsikişinaslarından
DERVİŞ ÖMER EFENDİ
XVI ve XVII. yüzyıllarda yaşayan ünlü Türk mutasavvıfı, hânende ve bestekâr.
Döneminin mûsikişinaslarından
YÛSUF DEDE EFENDİ
Mevlevî şeyhi, şair, ney ve çeng virtüozu, bestekâr.
Döneminin mûsikişinaslarından
HASAN AĞA, Benli
Türk mûsikisi bestekârı, hânende.
Döneminin mûsikişinaslarından
MURAD AĞA, Şeştârî
Türk mûsikisi bestekârı, hânende.
Döneminin hattatlarından
İMAM MEHMED EFENDİ
Osmanlı hattatı.
İran'a elçi olarak gönderdiği şahıs
İNCİLİ ÇAVUŞ
Fıkra ve nükteleriyle tanınan saray musahibi.
Döneminin şahsiyetlerinden
HEZARFEN AHMED ÇELEBİ
Yaptığı özel bir aletle İstanbul’da Galata Kulesi’nden havalanarak Boğaz’ı geçip Üsküdar’a indiği rivayet edilen Türk bilgini.
Döneminin şahsiyetlerinden
HASAN ÇELEBİ, Lâgarî
IV. Murad döneminde barut macunundan hazırlanmış fişekler vasıtasıyla uçtuğu rivayet edilen Osmanlı sanatkârı.
Tefsîru sûreti’l-Fetḥ adlı eserini kendisine ithaf eden âlim
ŞİRVÂNÎ, Sadreddinzâde
Osmanlı âlimi.
Şerḥu Dürreti’l-ġavvâṣ fî evhâmi’l-ḫavâṣ adlı eserini kendisine ithaf eden âlim
HAFÂCÎ, Şehâbeddin
Mısırlı dil ve edebiyat âlimi, fakih ve müfessir.
Teşrîhu’l-ebdân adlı eserini kendisine ithaf eden âlim
ŞEMSEDDÎN-i ITÂKĪ
Batı dünyasından etkilenen ilk Osmanlı hekimlerinden biri.
Kānûnü’r-Reşâd ve <İ>Nihâlistân adlı eserlerini kendisine takdim eden müellif
NERGİSÎ
Osmanlı sanatlı nesrinin en meşhur temsilcisi.
Nefhatü’l-ezhâr adlı eserini kendisine takdim eden müellif
ATÂÎ, Nev‘îzâde
Taşköprizâde’nin (ö. 968/1561) eş-Şeḳāʾiḳu’n-Nuʿmâniyye’sine yazdığı zeyille tanınan Osmanlı âlim ve şairi.
Kānûn-ı Osmânî Mefhûm-i Defter-i Hâkānî adlı eserini kendisine takdim eden müellif
AVNİ ÖMER EFENDİ
Osmanlı devlet adamı ve kanunnâme müellifi.
Tamir ettirdiği İmâm-ı Âzam'ın türbesinin bulunduğu külliye
ÂZAMİYE KÜLLİYESİ
Bağdat’ta İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe’nin türbesi etrafında teşekkül eden külliye.
Tamir ettirdiği Abdülkadir-i Geylânî'nin türbesinin bulunduğu külliye
ABDÜLKĀDİR-i GEYLÂNÎ KÜLLİYESİ
Bağdat’ta Bâbüşşeyh mahallesinde bulunan külliye.
Defnedildiği yer
SULTAN AHMED CAMİİ ve KÜLLİYESİ
İstanbul’da XVII. yüzyılın ilk çeyreğinde inşa edilen külliye.
Dönemi hakkında bilgi veren tarihçi
PEÇUYLU İBRÂHİM
Osmanlı tarihçisi.
