İSMET HATUN

Dımaşk nâibi Muînüddin Üner’in kızıdır. 541 (1147) yılında Nûreddin Mahmud Zengî ile evlendi ve bu evlilikten bir kızıyla iki oğlu dünyaya geldi. Nûreddin Zengî vefat edince (569/1174) yerine on bir yaşındaki oğlu el-Melikü’s-Sâlih İsmâil geçti. Selâhaddîn-i Eyyûbî bölgeyi hâkimiyeti altına aldıktan sonra İsmet Hatun’la evlenmek istedi ve Şâfiî fakihi Şerefeddin İbn Ebû Asrûn ile İsmet Hatun’un kardeşi Emîr Sa‘deddin Mes‘ûd b. Üner’in de hazır bulunduğu bir mecliste nikâh kıydırdı (Safer 572 / Ağustos 1176). İsmet Hatun, Dımaşk’ta çıkan ve pek çok kişinin ölümüne sebep olan veba salgını sonucu öldü (Zilkade 581 / Şubat 1186) ve Kāsiyûn dağı eteklerinde kendi yaptırdığı türbeye defnedildi.

İbn Kesîr, hayır sever bir kadın olan İsmet Hatun’un aynı zamanda ibadete çok düşkün olduğunu ve geceleyin uyanamayıp teheccüd namazını kılamadığında çok üzüldüğünü, bu sebeple Nûreddin Zengî’nin gece namazı kılmak isteyenleri uyandırmak için davul çalınmasını emrettiğini kaydeder (el-Bidâye, XII, 279).

İsmet Hatun’un çok sayıda vakfı bulunduğu bildirilmektedir. 573 (1177) yılında Dımaşk’ta Hacerüzzeheb mahallesinde inşa ettirdiği el-Medresetü’l-Hâtûniyye el-Cevvâniyye, genellikle Hanefî fakihlerinin ders verdiği bir ilim merkezi olarak uzun yıllar hizmet görmüştür. Bu medreseye kardeşi Emîr Sa‘deddin Mes‘ûd vakıflar tahsis etmiş, idaresini İsmet Hatun’a ve onun soyundan gelenlere bırakmıştır. İsmet Hatun ayrıca birçok medreseyi tahsis ettiği vakıflarla desteklemiştir. Nûreddin Zengî tarafından Dımaşk’ta yaptırılan dârülhadis de bunlar arasında yer almaktadır (Elisséeff, III, 763). Ancak Hâtûniyye el-Berrâniye Medresesi’nin yanlışlıkla İsmet Hatun’a nisbet edildiği, burayı aslında Zümrüd Hatun bint Çavlı’nın vakfettiği rivayet edilmektedir (İbn Kesîr, XII, 318). İsmet Hatun ayrıca biri Halep, diğeri Dımaşk’ta Banyas nehri kıyısında iki hankah yaptırmış, Dımaşk’ta 578 (1182-83) yılında inşa ettirdiği hankah Hankāhü’l-Hâtûniyye (Hankāhü’s-Sit Ümmi’l-Meliki’s-Sâlih) adıyla tanınmıştır.

Nûreddin Zengî’nin yerine geçen oğlu el-Melikü’s-Sâlih İsmâil henüz çocuk yaşta olduğu için annesinin etkisi altında kalmış, bu da İsmet Hatun’un siyasete karışmasına yol açmıştır. Onun Selâhaddîn-i Eyyûbî ile evlenmesi, Haçlılar’a karşı mücadele veren müslümanlar arasındaki birliğin sağlanmasında önemli rol oynamıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2001 yılında İstanbul’da basılan 23. cildinde, 140 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.