GOTTHEIL, Richard James Horatio

Manchester’da (İngiltere) doğdu. Bir Alman Mûsevîsi olan babası Haham Gustav Gottheil, buradaki İngiliz Yahudileri Cemaati’nin vâizliğini yürütürken aldığı davet üzerine ailesiyle birlikte Amerika Birleşik Devletleri’ne gidip yerleşti (1873) ve kısa sürede ülkenin en önemli siyonist liderlerinden biri haline geldi. İlk ve orta öğrenimini New York’taki devlet okullarında tamamlayan Richard Gottheil 1881’de Columbia College’ı bitirdi. Daha sonra Almanya’ya giderek Berlin, Tübingen ve Leipzig üniversitelerinde lisans üstü çalışmalar yaptı. 1886’da Berlin Üniversitesi’nde Süryânî dili ve edebiyatı üzerine hazırladığı tezle doktor oldu ve doktora tezi ertesi yıl A Treatise on Syriac Grammar by Mâr(i) Eliâ of Ṣôbhâ, Edited and Translated from the Manuscripts in the Berlin Royal Library adıyla yayımlandı. Berlin’de kaldığı süre içinde Hochschule für die Wissenschaft des Judenthums ve Veitel-Heine Ephraim’sche Beth-Hamidrash gibi Mûsevî kurumlarında verilen Yahudilik’le ilgili derslerden istifade ettiği gibi bir ara Mısır’a da giderek Arapça’sını ilerletti. 1887’de New York’a döndü ve Columbia College’da Süryânî dili ve edebiyatı dersleri vermeye başladı; hemen arkasından da aynı yıl Columbia Üniversitesi’ndeki Sâmî Diller ve İbrânî Edebiyatı Kürsüsü’ne profesör olarak tayin edildi. Ömrünün sonuna kadar bu görevi sürdüren Gottheil, Strasbourg Üniversitesi’nde de bir yıl misafir profesör olarak ders verdi (1920-1921). Öğretim faaliyetleri yanında 1896’da getirildiği New York Public Library’nin Şarkiyat Bölümü direktörlüğünü de ölümüne kadar yürüttü ve bu kütüphanenin bülteninde (Bulletin of The New York Public Library) çeşitli makaleler yayımladı.

Dünyanın her tarafındaki yahudilerin meseleleriyle ilgilenen ve onların sosyal, ekonomik ve politik yönlerden güçlenmeleri için büyük gayret sarfeden Gottheil çok faal bir siyonistti. Siyonizm ile ilgili çeşitli kitap ve makaleler kaleme aldığı gibi 1898-1904 yılları arasında Federation of American Zionists’in, 1902-1903 yıllarında The American Society of Biblical Literature’ün başkanlıklarını, 1904’ten itibaren de American Jewish Historical Society’nin başkan yardımcılığını yaptı. Yahudilerin akademik hayattaki iş birliğini güçlendirme amacı güden Zeta Beta Tau Fraternity siyonist cemiyetiyle New York’taki The Jewish Institute of Religion’ın da kurucusudur. Bütün bunların yanında 1909-1910 yıllarında Kudüs’teki American School of Oriental Research’ün direktörlüğünü yapan, 1933-1934 yılları arasında The American Oriental Society’nin başkanlığını yürüten Gottheil, ayrıca Committee of American Lectures on the History and Religion’ın da kurucularından biridir.

Fransızlar’ın büyük şeref nişanı Légion d’Honneur’e lâyık görülen (1919) Gottheil’e Columbia Üniversitesi (1929) ve Jewish Institute of Religion (1933) tarafından da fahrî doktorluk pâyesi verildi. Ayrıca Madrid’deki Real Academia de la Historia’ya muhabir üye (1918), Fas’taki l’Ordre du Ouissam Alaouite Chérifien’e başdanışman (1933), Jewish Academy of Arts and Sciences’a fahrî üye seçildi (1935). 22 Mayıs 1936’da New York’ta öldü.

Eserleri. Gottheil’in bazı eserleri şunlardır:

1. Persian Literature Comprising the Shāh Nāmeh, the Rubāiyāt, the Dīvān and the Gulistān (Gottheil’in önsözüyle birlikte, I-II, New York 1900).

2. A Christian Baḥīra Legend (New York 1903).

3. An Eleventh Century Document Concerning a Cairo Synagogue (Oxford 1907).

4. Zionism (Philadelphia 1914).

5. The Belmont-Belmonte Family: A Record of Four Hundred Years (New York 1917).

6. Fragments from the Cairo Genizah in the Freer Collection (W. H. Worrell ile birlikte, New York 1927).

Gottheil ayrıca Ebû Zeyd el-Ensârî’nin Kitâbü’l-Maṭar’ını (“Kitāb al-Maṭar By Abū Zeid Saʿīd İbn ’Aus al-Anṣārī, Transcribed and edited, with notes”, JAOS, XVI [1895], s. 288-317), Kindî’nin Aḫbâru ḳuḍâti Mıṣr’ını (The History of the Egyptian Cadis as Compiled by Abū ʿOmar Muḥammad İbn Yūsūf İbn Yaʿqūb al-Kindī, Together with Additions by Abū al-Ḥasan Aḥmad İbn ʿAbd al-Raḥmān İbn Burd, Paris 1908) ve Gāzî b. Vâsıtî’nin Reddün ʿalâ ehli’ẕ-ẕimme’sini de (“An Answer to the Dhimmis”, JAOS, XLI [1921], s. 383-457) neşretmiştir.

Bunlardan başka, 1901-1905 yılları arasında editörlüğünü yaptığı The Jewish Encyclopedia yanında The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, Hasting’s Encyclopedia of Religion and Ethics, The Encyclopedia Britannica, Johnson’s Encyclopedia, The International Encyclopedia, The National Encyclopedia, The Standard Jewish Encyclopedia, Warner’s World’s Best Literature, Harper’s Encyclopedia of United States History gibi birçok ansiklopedide maddeleri bulunan ve Columbia University Oriental Studies (1901-1929), Semitic Study Series (1902-1911), Contributions to Oriental History and Philology (1908-1927) gibi serilerin hazırlanmasına öncülük eden veya yardımda bulunan Gottheil’in çeşitli ilmî dergilerde 150’ye yakın makalesi yayımlanmıştır (eserlerinin listesi için bk. Pratt, s. 480-489).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1996 yılında İstanbul’da basılan 14. cildinde, 119-120 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.