TSCHUDI, Rudolf

2 Mayıs 1884’te İsviçre’nin Glarus şehrinde doğdu. Yüksek öğrenimini Basel Üniversitesi’nin Klasik ve Şark Filolojisi bölümlerinde 1904 yılında tamamladı. 1910’da Erlangen’da Georg Jacob’un gözetiminde Das Āsafnāme des Lutfi Pascha adlı teziyle doktor unvanını aldı. Bu sırada hocasının teşvikiyle Türkçe öğrendi. Ardından Hamburg’da bulunan Koloni Enstitüsü’nün Tarih ve Kültür Semineri’nde Carl Heinrich Becker’in yanında asistanlığa başladı. Tübingen’de doçentliğe hazırlanırken I. Dünya Savaşı’nın çıkması yüzünden çalışması yarım kaldı. 1914’te Becker’in yerine Hamburg’daki Koloni Enstitüsü’ne tayin edildi. Savaştan sonra 1919’da Zürih Üniversitesi’ne profesör olarak gitti. 1922’de Basel Üniversitesi’ne geçti. Öğrencisi Fritz Meier’e profesör kadrosunu açabilmek için 1949’da bu görevinden istifa etti, fakat aynı üniversitede ders vermeyi sürdürdü. 1952’de Deutsche Morgenländische Gesellschaft’ın, 1959’da Peru’daki İnstituto Peruano de Altos Estudios İslamicos’un şeref üyeliğine getirildi. Yetmiş yaşında iken bir ameliyat geçirdi ve daha sonra 11 Ekim 1960’ta Basel’de öldü.

Rudolf Tschudi’nin bilim anlayışının şekillenmesinde iki akademisyenin etkisi olmuştur. Bunlardan biri doktora hocası Georg Jacob, diğeri Carl Heinrich Becker’dir. Jacob, Arap dili ve edebiyatında kendisine rehberlik etmiş, bu vesileyle Türkçe’ye ve dervişlik öğretisine ilgi duyarak bu alanlara yönelmiştir. Ardından Türkiye’ye gitmiş, Türkiye’de iken Türkçe, Arapça ve Farsça pek çok yazma eser toplayarak İsviçre’ye götürmüştür. Bu eserleri önemli bir koleksiyon niteliğinde Basel Üniversitesi Kütüphanesi’ne hediye etmiştir. Becker’in şahsında gerçek anlamda tarihçiliği bulan Tschudi, antik dünyanın devam edegelen etkisi ve İslâm kültüründe bir rönesansın eksik olduğu inancını hocasıyla birlikte benimsiyordu. Bu dönemde dervişliğe olan ilgisi zayıflamış ve daha çok tarih yazıcılığıyla uğraşmış, çalışmalarında Osmanlı-Türk tarihi araştırmalarına ağırlık vermiştir. Öğrencisi Fritz Meier hocasının yetmişinci doğum günü dolayısıyla bir hâtıra kitabı yayımlamıştır (Westöstliche Abhandlungen: Rudolf Tschudi zum siebzigsten Geburstag überreicht von Freunden und Schülern, Wiesbaden 1954).

Eserleri. 1. Das Āsafnāme des Lutfi Pascha (doktora tezi, Berlin 1910). Eserin girişinde Lutfi Paşa’nın hayatına ayrıntılı biçimde yer verilmiş ve Âsafnâme’nin yazma nüshaları üzerinde durulmuştur. Kitabın iki ana bölümünden ilki Âsafnâme’nin Almanca tercümesini açıklamalı dipnotlarıyla içerir. Dipnotlar daha ziyade bazı kavramların Almanca karşılıklarıyla şahıs isimleri hakkındaki izahlardan ibarettir. İkinci bölümde kitabın tam metni yer almaktadır.

2. Das Vilâjetnâme des Hâdschim Sultan (Berlin 1914). Bu çalışma da iki bölümden meydana gelir. İlkinde eserin Almanca çevirisi dipnotlarla birlikte verilir; ikinci bölüm eserin metninden oluşur.

3. Das Chalifat (Tubingen 1926). Türkiye’de hilâfetin kaldırılmasından yaklaşık bir yıl sonra Basel’de bir konferansta sunulduktan sonra yayımlanan küçük bir risâledir. Burada halifeliğin kaldırılmasının Türkiye’nin İslâmî gelenekten tamamen kopması anlamına geldiği ve bunun Türkiye’nin Avrupalılaşması amacına yönelik olduğu belirtilir.

4. Vom alten osmanischen Reich (Tubingen 1930). Bu çalışma da bir konferanstan geliştirilmiş dipnotlu yirmi sekiz sayfalık bir metindir. Girişte Anadolu’da millî bir Türk Devleti’nin ortaya çıktığı ve Osmanlı Devleti’nin milletler üstü İslâmî alâmetlerinin terkedildiği vurgulanır; Avrupalılaşma’nın geçmişten tamamen kopma amacını taşıdığı ifade edilir.

Tschudi’nin diğer çalışmaları şunlardır: “Ein Schreiben Sülejmāns I. an Ferdinand I.” (Festschrift Georg Jacob [ed. Th. Menzel], Leipzig 1932, s. 317-328); “Vom Islam zur Zeit der Kreuzzüge” (AM, Festschrift Otto Franke, IX [1933], s. 441-454); “Die osmanische Geschichte bis zum Ausgang des 17. Jahrhunderts” (Neue Propyläen Weltgeschichte, III, Berlin 1941, s. 567-600); “Die Bekehrung des Kaighusuz” (Festschrift Karl Meuli in Heimat und Humanität, Basel 1952, s. 203-207); “Das osmanische Reich” (Hesperia, sy. 10 [Zürih 1953], s. 52-70); “Die Ausbreitung des Islam bis zum Jahre 750” (Historia Mundi, V, Bern 1956, s. 357-390); “Bektaschi” (Enzyklopaedie des Islam, I [1954], s. 1161-1163).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2012 yılında İstanbul’da basılan 41. cildinde, 316 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.