https://islamansiklopedisi.org.tr/timurtasi-salih-b-muhammed
980 (1572) yılında Gazze’de doğdu. Hayatına dair ilk kaynak olan Muhibbî’nin verdiği bilgiler son derece yetersizdir. Aslen Hârizm bölgesinde Timurtaş köyünden ilim geleneğine sahip bir aileye mensuptur. Babası Şemseddin et-Timurtaşî ünlü bir Hanefî fakihidir. Yine bir fıkıh âlimi olan oğlu Muhammed et-Timurtaşî (ö. 1035/1626) genç yaşta vefat etmiştir (ailenin önde gelen şahsiyetleri için bk. Osman b. Mustafa et-Tabbâ‘, IV, 86-102). Timurtaşî önce babasından ders almaya başladı, ilim tahsiline Kahire’de devam etti. Muhibbî onun mezhep fürûu konusunda derinleşmiş, araştırmacı bir âlim ve faziletli bir şahsiyet olduğunu kaydetmektedir.
Eserleri. 1. Zevâhirü’l-cevâhiri’n-neḍâʾir ʿale’l-Eşbâh ve’n-neẓâʾir. Zeynüddin İbn Nüceym’in el-Eşbâh ve’n-neẓâʾir adlı eserinin hâşiyesi olup 1014 yılı Şâban ayında (Aralık 1605) tamamlanmıştır. Bazı kütüphane kayıtlarında şerh diye anılan eserin birçok nüshası bulunmaktadır (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 945, Hamidiye, nr. 500, 628, Esad Efendi, nr. 713, 714; Millet Ktp., Murad Molla, nr. 800; Beyazıt Devlet Ktp., Bayezid, nr. 2382, Veliyyüddin Efendi, nr. 1147, 1148, 1149; Âtıf Efendi Ktp., nr. 774).
2. el-ʿİnâye fî şerḥi’n-Nuḳāye. Sadrüşşerîa es-Sânî’nin, dedesi Burhânüşşerîa Mahmûd b. Sadrüşşerîa el-Evvel tarafından kaleme alınan Viḳāyetü’r-rivâye’yi ihtisar ettiği en-Nuḳāye üzerine yazılan bir şerhtir (Konya Bölge Yazmalar Ktp., nr. 435).
3. Ebkârü’l-efkâr ve fâkihetü’l-aḫyâr. Brockelmann, İbn Zafer es-Sıkıllî’nin siyâsetnâme tarzındaki Sülvânü’l-muṭâʿ fî ʿudvâni’l-etbâʿ adlı kitabına benzeyen eserin Berlin Kraliyet Kütüphanesi’nde bir yazmasının bulunduğunu belirtir (GAL, II, 390).
4. el-Ḫaberü’t-tâm fî ẕikri’l-arżi’l-muḳaddese ve ḥudûdihâ ve ẕikri arżi Filisṭîn ve ḥudûdihâ ve arâżi’ş-Şâm (nşr. Hamed Ahmed Yûsuf, Kudüs 1418/1997).
5. Zehrü’l-ekmâm fî aḥkâmi’l-ḥükkâm (İÜ Ktp., AY, nr. 1982).
6. el-Cevheretü’l-muḍıyye fî ḥaḳḳı ebeveyi ḫayri’l-beriyye (Süleymaniye Ktp., Çelebi Abdullah Efendi, nr. 198).
7. Fetḥu’l-mennân fî mefâḫiri Âli ʿOs̱mân (Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 2337).
8. Feyżü’l-müstefîż fî mesâʾili’t-tefvîż (Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 1449, vr. 46-58).
9. Şerḥu Muʿînü’l-müftî fi’l-cevâbi ʿale’l-müsteftî (Afyonkarahisar İl Halk Ktp., nr. 17383; bk. Muʿcemü’l-maḫṭûtâṭ, s. 604). Babasının eseri üzerine yazılmıştır.
Muhibbî, Timurtaşî’nin ayrıca Şerḥu Târîḫi Şeyḫilislâm Saʿdî el-Muḥaşşî, Şerḥu’l-Elfiyye (oğlu Muhammed’in nahve dair Elfiyye’sinin şerhidir), Manẓûme fi’l-fıḳh, Şerḥu Tuḥfeti’l-mülûk, Risâle fî seyyidinâ Muḥammed ve aḫîhi Hârûn ʿaleyhime’s-selâm, Risâle fî ʿilmi’l-vażʿ adlı eserlerle birlikte birçok risâle kaleme aldığını belirtir ve Hayreddin er-Remlî’ye yazdığı bir mektubun başına eklediği şiirini kaydeder (Ḫulâṣatü’l-es̱er, II, 239-240).
BİBLİYOGRAFYA
Sâlih b. Muhammed et-Timurtaşî, Zevâhirü’l-cevâhir, DİB İstanbul Müftülüğü Ktp., nr. 247, vr. 1, 207.
Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 99.
Muhibbî, Ḫulâṣatü’l-es̱er, II, 239-240.
Brockelmann, GAL, II, 390, 401; Suppl., II, 425-426.
Îżâḥu’l-meknûn, II, 126, 583.
Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 423.
Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), III, 195.
Osman Mustafa et-Tabbâ‘, İtḥâfü’l-eʿizze fî târîḫi Ġazze (nşr. Abdüllatîf Zekî Ebû Hâşim), Gazze 1420/1999, IV, 86-102.
Abdullah Muhammed el-Habeşî, Câmiʿu’ş-şürûḥ ve’l-ḥavâşî, Ebûzabî 1425/2004, I, 182, 565; III, 1866.
Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Alimleri, Ankara 2006, s. 140.
Muʿcemü’l-maḫṭûṭâti’l-mevcûde fî mektebâti İstânbûl ve Ânâṭûlî (haz. Ali Rıza Karabulut), [baskı yeri ve tarihi yok], I, 604.
