https://islamansiklopedisi.org.tr/seyyagi
22 Rebîülevvel 1180 (28 Ağustos 1766) tarihinde San‘a’da doğdu. Babası ve dedeleri şehrin tanınmış kadılarındandı. San‘a’da başta babası olmak üzere Kadı Hasan b. İsmâil el-Mağribî, Kāsım b. Yahyâ el-Havlânî, Abdülkādir el-Kevkebânî, Allâme Hüseyin b. Yûsuf Zebâre, Kadı Yahyâ b. Sâlih es-Sahûlî gibi hocalardan tefsir, hadis, fıkıh ve fıkıh usulü okudu; bu arada riyâziyyât ve hendese öğrendi. Tanınmış Zeydî âlimi Şevkânî ile bazı hocalardan birlikte ders almıştır (hocaları ve onlardan okuduğu metinler için bk. Şevkânî, I, 214; Muhammed b. M. Zebâre, I, 366-367). Tahsilini tamamladıktan sonra öğretim, fetva ve eser telifiyle meşgul oldu; kendisine teklif edilen kadılık görevini kabul etmedi. Devrinin âlimleri arasında, çözülmesi zor pek çok meseleyi kolaylıkla halleden bir âlim olarak tanındı. Kendisi hakkında “aklî ve naklî ilimlerde allâme, usul ve fürû konularında muhakkik” gibi ifadeler kullanılmıştır. Seyyâgī, daha babası hayatta iken 8 Cemâziyelevvel 1221 (24 Temmuz 1806) tarihinde San‘a’da vefat etti ve San‘a Mezarlığı’na defnedildi.
Eserleri. Şiirleri de bulunan Seyyâgī’nin (bazıları için bk. Muhammed b. M. Zebâre, I, 369-374) eserlerinin başlıcaları şunlardır:
1. er-Ravżü’n-naḍîr şerḥu Mecmûʿi’l-fıḳhi’l-kebîr. Zeyd b. Ali’nin el-Mecmûʿu üzerine yazılan bu şerh, müellife asıl şöhretini sağlayan ve fıkıh ilmindeki kudretini ortaya koyan en önemli çalışmasıdır. Eserle ilgili daha önce yazılan şerhlerin en üstünü kabul edilen bu çalışmasında Seyyâgī metindeki hadisleri tahriç ederek değerlendirmiş ve bunlardan çıkarılması gereken hükümleri ortaya koymuş, ihtilâflı konularda değişik mezheplere mensup ulemânın görüşlerini nakletmiştir. Kitabın bütününü şerhetmeye ömrü yetmediği için “Kitâbü’s-Siyer” bölümünün sonundaki üç babın ve eserin son bölümü olan “Kitâbü’l-Ferâʾiż”in şerhi XIV. (XX.) yüzyılda bir grup âlim tarafından gerçekleştirilmiştir (I-IV, Kahire 1347-1349, 1350; Tâif 1388/1968). Abbas b. Ahmed b. İbrâhim el-Hasenî el-Yemenî es-San‘ânî tarafından yazılan tetimme eserin IV. cildinin sonunda neşredilmiştir. Eserin eksik bölümünü tamamlayanlar arasında Abdülkerîm b. Abdullah b. Muhammed Ebû Tâlib, Muhammed b. Tâhir Cahhâf el-Hasenî ve Ahmed b. Ahmed b. Muhammed es-Seyyâgī anılmakta, Ahmed b. Ahmed es-Seyyâgī’nin el-Menhecü’l-münîr tetimmetü’r-Râvżi’n-naḍîr adlı hacimli eseri yayımlanmış bulunmaktadır (nşr. Abdullah b. Hammûd b. Dirhem el-İzzî, I-V, San‘a 1426/2005).
2. el-Müznü’l-mâṭır ʿale’r-Ravḍı’n-naḍîr fî şerḥi âdâbi’l-münâẓır (Ḥâşiyetü’r-Ravḍi’n-naḍîr). Hasan b. Ahmed el-Celâl’in fıkhî münazaralar konusunda uyulması gereken âdâp ve kurallara dair eseri üzerine yazılan hâşiyedir (nşr. İsmâil b. Ahmed el-Kebsî, Beyrut 1404/1984).
3. Şerḥu Luġzi’s-Seyyid İsḥâḳ. Seyyid İshak b. Yûsuf b. el-Mütevekkil-Alellah’ın ürcûze tarzında kaleme aldığı, anlaşılması zor konularla (lugaz) ilgili 109 beyitlik eserine (Habeşî, s. 389) yazılan bir şerhtir. Seyyâgī ayrıca eserin ruhla ilgili bölümüne kelâm ve tasavvuf kaynaklarından bilgiler ilâve etmek suretiyle bir hâşiye yazmıştır.
4. Ṣalâtü’l-cumʿa. Bir nüshası San‘a’da el-Mektebetü’l-garbiyye’de mevcuttur.
5. Duḫûlü’l-ḳāḍî el-Ḫaymî ile’l-Habeşe. Seyyâgī’nin Habeşistan’a yaptığı seyahatiyle ve bu sırada karşılaştığı olaylarla ilgili bir risâledir (son iki eser için bk. Abdüsselâm b. Abbas, s. 362-363).
6. Risâle fi’l-mesâcidi’l-mensiyye. San‘a’da kaybolan veya terkedilen mescidlerle ilgili bir çalışma olup Mesâcidü Ṣanʿa isimli eser içinde (s. 116-120) yer almaktadır (Habeşî, s. 73).
BİBLİYOGRAFYA
Seyyâgī, el-Müznü’l-mâṭır (nşr. İsmâil b. Ahmed el-Kebsî), Beyrut 1404/1984, neşredenin girişi, s. 11-15.
Şevkânî, el-Bedrü’ṭ-ṭâliʿ, I, 214-216.
Muhammed b. Muhammed b. Yahyâ b. Abdullah el-Hasenî, “Nebẕe min tercemeti’ş-şâriḥ” (Seyyâgī, er-Ravżü’n-naḍîr içinde), Kahire 1347, I, 2-5.
Muhammed b. Muhammed Zebâre, Neylü’l-vaṭar, San‘a, ts. (Merkezü’d-Dirâsât ve’l-ebhâsi’l-Yemeniyye), I, 366-374.
Ahmed Hüseyin Şerefeddin, Târîḫu’l-fikri’l-İslâmî fi’l-Yemen, [baskı yeri yok] 1400/1980 (Matâbiu’r-Riyad), s. 129.
Anwar Ahmad Qadri, Islamic Jurisprudence in the Modern World, New Delhi 1986, s. 166.
Abdullah Muhammed el-Habeşî, Meṣâdirü’l-fikri’l-İslâmî fi’l-Yemen, Beyrut 1408/1988, s. 73, 389, 393.
Hüseyin Abdullah el-Ömerî, “Ḥüseyn b. Aḥmed es-Seyyâġī”, el-Mevsûʿatü’l-Yemeniyye, Beyrut 1412/1992, I, 389.
Ahmed el-Hüseynî, Müʾellefâtü’z-Zeydiyye, Kum 1413, I, 244, 401; II, 60, 179.
Abdüsselâm b. Abbas el-Vecîh, Aʿlâmü’l-müʾellifîne’z-Zeydiyye, Amman 1420/1999, s. 362-363.
