SEKİZİNCİ, Ahmet Nuri

İstanbul’da doğdu. Dedesi fes nâzırı Süleyman Paşa, babası sorgu hâkimi (müstantik) Mehmed Refik Bey’dir. Bu sebeple İbnürrefik Ahmed Nuri diye anılmıştır. Galatasaray Sultânîsi’ni bitirdikten sonra bir süre Hariciye Nezâreti Mektûbî Kalemi’nde çalıştı; buradan Karantina İdaresi Muhasebe Kalemi’ne geçti. Lozan Antlaşması’nın ardından adı geçen Karantina İdaresi’nin lağvedilmesi üzerine emekliye ayrıldı (1924). Bir ara ressam Münif Fehim (Özarman), Mahmud Yesâri ve Reşat Nuri ile (Güntekin) birlikte Kelebek adıyla bir mizah dergisi çıkardı (1923-1924, 77 sayı). 1932’de girdiği Ankara Halkevi Tiyatrosu’nda ölümüne kadar rejisör olarak çalıştı. Galatasaray Sultânîsi’nde okuduğu yıllarda Güllü Agop’un Gedikpaşa’daki Osmanlı Tiyatrosu’nda temsil edilen oyunları seyretmesi tiyatroya olan ilgisini arttırdı, tıbbiye ve harbiyeden bazı arkadaşlarıyla birlikte kurduğu mahalle tiyatrosunda ramazan geceleri, aralarında Nâmık Kemal’in Zavallı Çocuk piyesinin de bulunduğu bazı oyunları sahneledi. II. Meşrutiyet’ten sonraki yıllarda zaman zaman oyuncu olarak da sahneye çıktı, bir süre Dârülbedâyi’in yönetim kurulunda görev yaptı (1919). Dârülbedâyi’den ayrılan bazı arkadaşlarıyla birlikte Kadıköy’de Yeni Tiyatro adıyla bir topluluk kurdu, ancak bu topluluğun faaliyetleri uzun sürmedi ve İleri gazetesinin yazar kadrosu içinde de yer aldı.

Ahmet Nuri’nin ilk tiyatro denemesi olan “Çoban Kızı” adlı komedisinin seyirci tarafından beğenilmesinin onun tiyatroyu meslek olarak benimsemesinde ve yeni uyarlamalar hazırlamasında önemli rolü vardır. Musâhibzâde Celâl’in arkadaşlarıyla oluşturduğu bir toplulukta konaklarda oynanan orta oyunlarında oynamış, halkın gülmeye ve eğlenmeye ihtiyacı olduğu kanaatiyle daha çok eğlendirici ve ibret verici komediler yazmıştır. Elliden fazla eserinin büyük bir kısmı çeşitli Fransız yazarlarından Türkçe’ye uyarladığı vodvil ve komedi tarzı oyunlardır. Uyarlama olmayan tek eseri Sivrisinekler adlı komedisidir. Bir kısmı kitap halinde yayımlanan uyarlamaları oldukça başarılı bulunmuş, Ahmed Vefik Paşa’nın Molière uyarlamalarından sonra ikinci sırada geldiği ileri sürülmüştür. Oyun yazarlığı yanında oyunculuk da yapan İbnürrefik Ahmet Nuri, II. Meşrutiyet’ten sonraki yıllarda defalarca sahnelenen Nâmık Kemal’in Vatan yahut Silistre adlı piyesinde Miralay Sıtkı Bey rolünde başarılı olmuş, en sevdiği oyunlarından biri olan Sekizinci’nin ismini daha sonra soyadı olarak almıştır.

Hepsi İstanbul’da basılan önemli eserleri şunlardır: Şair (1908), Hoşkadem Gebe (1909), Tecdîd-i Nikâh (1913), Fırsat Yoksulu, Gücü Gücü Yetene, Kadın Tertibi (1918), Dengi Dengine (1919), Hisse-i Şâyia (1920), Sekizinci (1923), Sivrisinekler (1923), Ceza Kanunu (1924), Asrî Hülyalar (1924), Çürük Merdiven (1927), Sınıf Arkadaşı (1931), Nakış (1931), Şer’iye Mahkemesinde (1933), Himmet’in Oğlu (1934), Son Altes (1934), Belkıs (1934).

Sahnelenen bazı oyunları: Çoban Kızı, Asrî Olalım, Ana Kurbanı, Hacı Mansur, Yavuz Hırsız, Arayan Belâsını da Bulur Mevlâsını da, Bayramlık, Ferhunde, Kara Haber, Kaynana, İnat, Nâkıs, Metres-Zevce, Zülkarneyn (sahnelenen eserlerinin tam listesi Türk Tiyatrosu Ansiklopedisi’nde yer almaktadır). Ahmet Nuri Sekizinci’nin oyunlarının tümünün tam metinleri Mehmed Rebii Hatemi Baraz tarafından derlenerek yayımlanmıştır (İbn-ür Refik Ahmet Nuri Sekizinci, Ankara 2001, I-III).

Koray Üstün, İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci’nin Tiyatroları Üzerine Bir İnceleme adıyla yüksek lisans tezi hazırlamıştır (2013, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2019 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 3. basım) EK-2. cildinde, 490 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.