ROSENTHAL, Erwin Isak Jakob

18 Eylül 1904’te Almanya’da Heilbronn’da doğdu. Ailesi tarafından geleneksel yahudi kültürüyle yetiştirildi. 1923’te Heilbronn’daki bir bankada çalıştı. Ertesi yıl bankanın finans konularıyla ilgili olarak Heidelberg Üniversitesi’nde bazı seminerlere katılması esnasında kendisini şarkiyat çalışmalarına yöneltecek şekilde İbrânîce ve Arapça dersleriyle ilgilenmeye başladı. Burada, dönemin Yahudilik uzmanlarından Arthur Weiser ve Georg Beer’in seminerlerine katıldı. 1925’ten itibaren şarkiyatla ilgili çalışmalara hız verdi; Ortaçağ, modern çağ, Arapça, Ârâmîce ve felsefe tarihi seminerlerine iştirak etti. Aynı zamanda Eugen Mittwoch ve Zalman Rabinkov gibi Yahudilik uzmanı oryantalistlerin derslerine girdi. 1931’de Münih Üniversitesi’nde Ibn Khalduns Gedanken über den Staat adlı çalışmasıyla doktor unvanını elde etti. Doktora öncesi ve sonrası dönemde daha çok İslâm kültürü üzerine yoğunlaştı.

Almanya’da Naziler’in iktidara gelmesinin ardından 1933’te gittiği İngiltere’de London University College’da İbrânîce bölümü başkanlığına getirildi. Daha sonra Yahudilik ve Semitik çalışmalarına ilgisi arttı. 1958’de basılan önemli kitabı Political Thought in Medieval Islam şarkiyat çalışmalarında temel başvuru kaynaklarından biri haline geldi. 1961’de yayımlanan Judaism and Islam adlı eserinde her iki din arasında mukayeseli bir çalışma yaptı. 1960-1963 arasında Rockefeller Foundation’dan aldığı bursla Pakistan, Hindistan, Malezya, İran, Türkiye, Tunus ve Fas gibi ülkelerde araştırmalarda bulundu. Islam in the Modern National State adlı eseri bu faaliyetlerin ürünüdür. 1971’de emekliye ayrıldıysa da çeşitli fonlarla araştırmalarına devam etti. 1969-1978 yılları arasında Committee of Management of the Middle East Centre’ın başkanlığını yürüttü. 1980 yılına kadar bazı aralıklarla Society for Near Eastern Studies’in başkanı olarak görev yaptı. Akademik çalışmalarının yanında yahudi-hıristiyan ilişkilerinin daha iyi hale getirilmesi, yahudi kurumlarında sosyal etkinliklerin geliştirilmesi ve gençlerin eğitimi gibi pratik-kamusal alanlarda da çalışan Rosenthal 5 Temmuz 1991’de Cambridge’de öldü.

Rosenthal’in çalışma alanı genelde yahudi felsefesi ve İslâm siyaset felsefesidir. Yahudilik söz konusu olduğunda asıl uzmanlık alanını özellikle Ortaçağ yahudi felsefesi ve tefsirciliği teşkil eder. Yahudiliğe bakışı tarihçi-kritik perspektiften olup dönemin modernist ve reformist anlayışını yansıtır. İslâm’la ilgili çalışmalarında yahudi ve İslâm düşüncesi arasındaki ilişkilerle İslâm’da siyaset felsefesi gibi meseleler ele alınır. Rosenthal’in İslâm ve Yahudilik münasebetleri konusunda kısmen popüler tarzda yazdığı Judaism and Islam adlı eserindeki tezi, Yahudiliğin İslâm’ın ortaya çıkışını etkilediği ve Ortaçağ’dan itibaren özellikle İslâm felsefesi, tefsiri ve hukukunun aynı kategorideki yahudi çalışmalarını şekillendirdiği esasına dayanır. İslâm siyaset felsefesine dair en önemli eseri sayılan Political Thought in Medieval Islam’da ise İslâm devlet anlayışının oluşumundaki tarihî, felsefî ve hukukî fenomenlerin rollerini inceler. Sünnî hilâfet teorisinin teşekkülünde Mâverdî’nin önemini vurgular. Aynı bağlamda Gazzâlî, İbn Teymiyye ve İbn Haldûn gibi düşünürlerin fikirlerini ele alır. Kitabın ikinci bölümünde Fârâbî, İbn Sînâ, İbn Bâcce ve İbn Rüşd gibi filozoflar ile bazı Osmanlı fikir adamlarının siyaset felsefesine dair görüşlerini irdeler. Ona göre İslâm siyaset teorisinin temelinde Aristo ve Eflâtun’a kadar çıkan yabancı etkilerin rolü varsa da İslâm düşünürleri, bütün bunları tamamen kendilerine has bir yapı olacak şekilde otantik hale getirmişlerdir.

Eserleri: Ibn Khaldun’s Gedanken über den Staat: ein Beitrag zur Geschichte der mittelalterlichen Staatslehre (Münich-Berlin 1932), Political Thought in Medieval Islam: An Introductory Outline (Cambridge 1958), Judaism and Islam (London 1961), Islam in the Modern National State (Cambridge 1965), Averroes’ Commentary on Plato’s Republic (Cambridge 1956, 1969; Eflâtun’a ait Devlet’in İbn Rüşd tarafından yapılan özetinin İngilizce tercümesidir), Studia Semitica (Cambridge 1971).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2019 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 3. basım) EK-2. cildinde, 428-429 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.