MUSIL, Alois

Bugün Çek Cumhuriyeti sınırları içinde kalan Bohemya’nın Rychtarov şehrinde doğdu. Olomouc Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’ni bitirdikten sonra 1891 yılında papaz olarak göreve başladı. 1895’te ilâhiyat doktorası yaptı ve Kudüs’e gidip Dominiken Kitâb-ı Mukaddes Okulu’nda ders verdi. 1896 ve 1897’de Kitâb-ı Mukaddes’te bahsi geçen yerleri tesbit etmek amacıyla Mısır, Filistin, Ürdün ve Güney Suriye’de masraflarını Çek İlimler ve Sanatlar Akademisi’nin karşıladığı arkeolojik arazi araştırmaları gezisi yaptı, özellikle Petra ve çevresindeki kalıntılar üzerinde yoğunlaştı. 1898 yılında Viyana Akademisi tarafından tekrar Petra bölgesine gönderildi. Bu çalışmaları dört yıl sürdü, bu arada Kusayru Amre, Tûbâ, Bâyir ve Muvakkar çöl kasırlarını keşfetti. Dolaştığı bölgelerde ayrıca bedevî Arap kabilelerinin sosyal hayatlarıyla yakından ilgilendi ve etnografik, folklorik araştırmalar yaptı. 1908’de yine Çek İlimler ve Sanatlar Akademisi’nin imkânlarıyla Kuzey Arabistan’da araştırmalar yapan Musil aynı yıl Olomouc Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nde doçent, 1909’da Viyana Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nde profesör oldu. Bundan sonraki arazi çalışmalarında arkeoloji yanında haritacılığa da ağırlık verdi; Danimarkalı seyyah Carsten Niebuhr ve heyetinin öncülük ettiği Ortadoğu topografya çalışmalarını en yüksek noktasına ulaştırdı. Çizdiği haritalarla ilgilenen Viyana Askerî Coğrafya Enstitüsü kendisine çeşitli imkânlar tanıdı; yeni seyahatler yapmasına ve çalışmalarını yayımlamasına yardımcı oldu. Bu arada enstitü, onun çalışmalarına dayanarak bölgenin deniz seviyesinden olan yüksekliklerini ve Lut gölü civarındaki alçaklıklarını tesbit etti. Musil Hicaz demiryolu projesinde de önemli görevler aldı. İngiliz Deniz Kuvvetleri’nin haritalarına dayanan bilgilerin eksik tarafları onun yardımlarıyla tamamlandı. 1920’de Prag Üniversitesi’ne tayin edildi. 1920’li yıllarda araştırma gezileri dışında İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bulundu.

Musil, I. Dünya Savaşı’ndan önceki yıllardan itibaren Ortadoğu’nun dünya siyasetinin odak noktası olmasından dolayı gezdiği yerlerde halkın siyasî görüşleriyle de ilgilenmiş ve elde ettiği bilgileri yayınlarıyla Batı dünyasına aktarmış, bunu yaparken de bilim adamı tarafsızlığını korumuştur. Öte yandan çalışmalarının kapsamını genişleterek özellikle 1934-1941 yılları arasındaki yayınlarında bir taraftan Libya, Fransız Sudanı (Mali), Sudan ve Etiyopya’ya, diğer taraftan Türkiye, İran, Afganistan ve Hindistan’a kadar olan toprakları konu edinmiş, böylece Batı dünyasının yalnız Ortadoğu’ya değil bütün İslâm dünyasına açılan önemli bir penceresi olmuştur. Şarkiyatçılığın en önemli isimlerinden biri ve bazı uzmanlık alanlarında ilk yol göstericisi olan Musil, 12 Nisan 1944’te öldüğünde Arap İlimler Akademisi (Dımaşk) dahil Avrupa ve Amerika’nın önde gelen ilim akademilerine üye seçilmiş, birçok üniversite tarafından şeref doktorluğuyla, birçok kuruluş tarafından da madalya ve çeşitli ödüllerle taltif edilmiş bulunuyordu.

Eserleri. Kusejr ‘Amra und andere Schlösser östlich von Moab (I-II, Vienna 1902, 1907); Sieben samaritanische Inschriften aus Damaskus (Vienna 1903); Arabia Petraea (I-IV, Vienna 1907-1908); Zur Zeitgeschichte Arabiens (Leipzig 1918); The Northern Heğáz: A Topographical Itinerary (New York 1926); Arabia Deserta: A Topographical Itinerary (New York 1927); The Middle Euphrates: A Topographical Itinerary (New York 1927); Palmyrena: A Topographical Itinerary (New York 1928); Northern Neğd: A Topographical Itinerary (New York 1928); The Manners and Customs of the Rwala Bedouins (New York 1928); Poust’ a Oasa. Nová Arabie (Prague 1934); Lev ze Kmene Judova. Nová Habeš (Prague 1934); Mezi Eufratem a Tigridem. Novy Irak (Prague 1935); Dar Nitu. Novy Egypt (Prague 1935); Pod Himalajemi. Nová Indie (Prague 1936); Zeme Arijcu. Novy Iran. Novy Afghanistan (Prague 1936); Zaslíbená zeme. Nová Palestina (Praha 1937); Od Libanonu k Tigridu. Nová Syrie (Praha 1938); V Negebu (Praha 1938); Na Hermonu (Praha 1939); Italie v Africe. Nová Libye (Praha 1939); Most do Asie, Nové Turecko (Praha 1940); Novy zivot (Praha 1940); S kocovniky pouste (Praha 1941); Stara Ethiopie. Novy Sudan (Praha 1941); Krizák (Praha 1943).

Musil’in müstakil olarak basılmış haritalarıyla (A Map of the Northern Hegáz. 1:500.000 [New York 1926]; A Map of Northern Arabia. 1:1.000.000 [New York 1926]; A Map of Southern Mesopotamia. 1:1.000.000 [New York 1927]) ilmî dergilerde yayımlanmış çeşitli makaleleri ve müsvedde halinde kalmış başka eserleri de bulunmaktadır. Makaleleri içinde özellikle Zahranicní politika (yabancı politika) dergisinde yayımlanmış, içlerinde Türkiye üzerine olanların da bulunduğu aşağıdakiler, 1920’li yıllardaki İslâm ülkelerinin durumunu objektif biçimde Batı’ya açıklamasından dolayı büyük önem taşımaktadır: “Veci indické” (Hindistan hakkında III [1924]), “Veci afganské” (IV [1925]), “Veci arabské” (IV [1925]), “Veci perské” (IV [1925]), “Veci Turecké” (V [1926]), “Veci syrské” (VI [1927]), “Veci irácké” (VII [1928]), “Král Amánullah” (VIII [1929]), “Reformní dilo Mustafa Kemála” (IX [1930]), “V. Indii mezi poradani londynskymi” (Hindistan ve Londra Konferansı hakkında X [1931]).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan 31. cildinde, 264-265 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.