MÜEZZİNOVİÇ, Mehmet

29 Temmuz 1913’te Saraybosna’da doğdu. Babası, Müezzinoviç ailesine mensup bir âlim olan Mustafa Efendi’dir. Dinî eğitim yanında özel hocalardan Türkçe, Arapça ve Farsça öğrendi. Gazi Hüsrev Bey Medresesi’nden (1935) ve Yüksek İslâm Şeriat-Teoloji Okulu’ndan (1939) mezun oldu. Saraybosna’daki liselerde din dersi hocalığı yaptı (1940-1945). Gazi Hüsrev Bey Medresesi’nde müderrislik ve sekreterlik görevlerinde bulundu (1945-1949). Ardından Saraybosna’daki devlet matbaasına musahhih olarak tayin edildi. Bosna-Hersek Tarihî Âbideler ve Tabiatta Nâdir Eserleri Koruma Derneği’nde görevlendirildi (1951) ve kitâbelerin kayıt ve çözümlenmesi işiyle meşgul oldu. 1 Ocak 1980’de emekli oluncaya kadar bu vazifesini sürdürdü. Müezzinoviç ayrıca babasından sonra otuz altı yıl Saraybosna’daki Vekilharç Camii imamlığı yaptı ve Gazi Hüsrev Bey Camii’nde cüzhanlık görevini üstlendi.

Mehmet Müezzinoviç, 1972’de kurulan Anali Gazi Husrev-begove biblioteke (Anali GHB) dergisinin redaksiyon heyeti üyesi ve teknik sorumlusu idi. Naše Starine adlı derginin teknik redaktörlüğünü yaptı. Kasim Dobrača’nın vefatından (ö. 1979) sonra onun hazırladığı Katalog Arapskih, Turskih i Perzijskih Rukopisa adlı eserin II. cildinin redaksiyon sorumluluğunu üstlendi. Saraybosna’daki ilmî çevrelerde iyi bir hattat olarak tanınan Müezzinoviç’in Bosna-Hersek’teki kitâbelerin tesbitinde büyük hizmetleri oldu. Bosna-Hersek’i birkaç defa baştan başa dolaştı ve birçok kitâbeyi kaydetti. Ayrıca Makedonya, Sırbistan, Karadağ ve Kosova’ya davet edildi. Buralarda ve bilhassa Kalkandelen, Ohri, Prizren, Kaçanik, İpek, Novi Pazar, Bijelo Polje ve Bar şehirlerinde bulunan Osmanlı dönemine ait kitâbeler hakkında önemli araştırmalar yaptı. 14 Mayıs 1981 tarihinde vefat etti. Mehmet Müezzinoviç, Osmanlı dönemine ait epigrafi ekolünün tek temsilcisi olarak kabul edilir. Başarılı çalışmalarından dolayı “Saraybosna şehrinin 6 Nisan ödülü” ile “Veselin Masleša Ödülü”nü kazanmıştır.

Eserleri. 1. Islamska Epigrafika u Bosni i Hercegovini. Veselin Masleša tarafından neşredilen eserin I. cildi Saraybosna’daki kitâbeleri içerir (Sarajevo 1974). II. ciltte Doğu ve Orta Bosna’ya ait İslâmî epigrafi çalışmaları yer almıştır (Sarajevo 1977). III. cilt Bosanska Krajina, Batı Bosna ve Hersek bölgelerindeki kitâbeleri ihtiva eder (Sarajevo 1982). Eserde 1500’e yakın kitâbenin Osmanlı Türkçesi ile asılları ve Boşnakça çevirileri, 1800’e yakın kitâbenin de kısmen orijinalleri ve çevirileri yer alır. Kitaba Osmanlı mimarisine ait eserler ve mezar taşlarıyla ilgili fotoğraflar da konulmuş, ciltlerin sonunda Bosna-Hersek’te meşhur olan 100’den fazla epigrafi uzmanına yer verilmiştir.

2. Gazi Husrevbegova Biblioteka u Sarajevu (Sarajevo 1968). Bu broşürde Sarayova’daki Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi tanıtılmaktadır.

3. Stari Mostovi u Bosni i Hercegovini (Džemal Čelić ile birlikte, Sarajevo 1969). Akademik çevrelerde Bosna-Hersek’teki tarihî köprüler hakkında yapılan ilmî bir çalışma olarak tanınmaktadır.

4. Uloga Džamije Mehmed-bega Stočanina u Formiranju Gornjeg Vakufa-Povodom Nove Izgradnje Džamije (Gornji Vakuf’un inşası konusunda Mehmed Bey Stoçanin Camii’nin rolü-yenicaminin inşası münasebetiyle; Muhammed Hacıyahiç ile birlikte, Gornji Vakuf 1971).

5. Gazi Husrevbegova Biblioteka (Mahmud Traljić ile beraber, Sarajevo 1982). Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi’ni tanıtan broşürün Arapça ve İngilizce baskıları da mevcuttur.

Müezzinoviç, Mula Mustafa Başeski tarafından Osmanlı Türkçesi ile yazılmış olan Mecmua adlı eseri Boşnakça’ya tercüme etmiştir (Sarajevo 1968, 1981). Bir başka tercümesi de Livnolu Hacı Yûsuf’un 1615’te yine Osmanlı Türkçesi ile kaleme aldığı hac seyahatiyle ilgili kitabıdır. Eser önce Život adlı dergide yayımlanmış (XLV/4 [Sarajevo 1974], s. 439-477), daha sonra kitap halinde neşredilmiştir (Sarajevo 1981). Diğer bir çevirisi Üsküplü Hacı Mustafa’nın yine hac seyahatine dair makalesidir (Islamska Misao, II [Sarajevo 1980], s. 24-40). Müezzinoviç’in vefatından kısa bir süre önce Mostar müftüsü Sıdkı Sarajlić’in Arapça kaleme aldığı bir eseri Boşnakça’ya tercüme ettiği ve bir Farsça sözlük hazırladığı da bilinmektedir (Traljić, Istaknuti Bošnjaci, s. 118).

Mehmet Müezzinoviç’in 100’den fazla makalesi vardır. Bunların büyük bir kısmı Glasnik, el-Hidaje, Prilozi za Orijentalnu Filologiju, Anali GHB, Naše Starine, Takvim, Bakije-Almanah, Preporod, Islamska Misao, Zemzem, Odjek, Život gibi Saraybosna’da çıkan dergilerde ve yıllıklarda yayımlanmıştır. Ayrıca Priştine’de çıkan Starine Kosova i Metohije, Yenipazar’daki Novipazarski Zbornik, Zagreb’deki Bulletin za Likovnu Umjetnost adlı dergilerde ve yıllıklarda da makaleleri neşredilmiştir (Fajić, s. 145; Traljić, Anali GHB, sy. 9-10 [1983], s. 329-333).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan 31. cildinde, 495 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.