LYALL, Charles James

Cambridge ve Oxford üniversitelerinde öğrenim gördü. Yirmi iki yaşında iken İngiliz hükümetinin Bengal Sivil İdaresi’nde devlet memuriyetine başladı. Hindistan’da önemli resmî görevlere getirildi, valilik statüsündeki merkez vilâyetleri baş temsilciliğine yükseldi. Üç yıl bu görevde kaldıktan sonra Londra’ya döndü. Burada 1898’den itibaren Hindistan Dairesi Hukuk ve Kamusal İşler Bölümü sekreteri olarak emekliye ayrılıncaya kadar (1910) çalıştı. Hindistan’da görev yaparken Arap dilini öğrenen ve eski Arap şiirine özel ilgi duyan Lyall, bir tatil devresinde geldiği Avrupa’da Strasburg Üniversitesi’nde Theodor Nöldeke’ye öğrenci olma fırsatını buldu ve ondan çok yararlandı. Bu sebeple eski Arap şiirine dair yayımladığı iki divanı Nöldeke’ye ithaf ederek mukaddimesinde söz konusu neşirdeki başarıları kendisine borçlu olduğunu belirtti. Royal Asiatic Society’nin çalışmalarına aktif olarak katılan Lyall, Londra Üniversitesi’ndeki şarkiyat çalışmalarına da iştirak etti. Ayrıca uzun süre Londra Üniversitesi Şark Dilleri ve Edebiyatları Araştırma Komisyonu’nun başkanlığını yaptı. 1898’den sonra düzenlenen milletlerarası şarkiyat kongrelerine düzenli olarak katıldı. Neşre hazırladığı el-Mufaḍḍaliyyât’ın basımıyla meşgul olurken Londra’da öldü (1 Eylül 1920).

Eserleri. 1. Translations of Ancient Arabian Poetry, Chiefly Pre-Islamic (London 1885). Journal of Asiatic Society of Bengal dergisinde İngilizce tercümeleriyle birlikte 1877, 1878 ve 1881 yıllarında yayımladığı eski Arap şiirlerini topladığı eseridir.

2. A Commentary on Ten Ancient Arabic Poems (Calcutta 1894). Hatîb et-Tebrîzî tarafından yedi muallaka kasidesiyle Meymûn b. Kays el-A‘şâ, Nâbiga ez-Zübyânî, Abîd b. Ebras’a ait kasideler üzerine yapılan ve Şerḥu’l-ḳaṣâʾidi’l-ʿaşri’l-Câhiliyye (Şerḥu’l-Muʿallaḳāti’l-ʿaşri’l-müẕehhebe) adını taşıyan eserin neşridir.

3. The Dīvāns of ʿAbīd Ibn al-Abras and ʿĀmir Ibn aṭ-Ṭufail and ʿĀmir Ibn Ṣaʿṣaʿa (Dîvânü ʿAbîd bin el-Ebraṣ el-Esedî ve ʿÂmir bin eṭ-Ṭufeyl ve ʿÂmir bin Ṣaʿṣaʿa) (Leiden-London 1913). Anılan üç divanın -ikincisi İbnü’l-Enbârî şerhiyle birlikte- notlar ve açıklamalar ilâve edilerek İngilizce tercümeleriyle beraber ilk defa yapılmış neşirleridir.

4. The Poems of Amr Son of Qamī’ah (Ḳaṣâʾidü ʿAmr b. Ḳamîʾe). Amr b. Kamîe’nin kasidelerinin İngilizce tercümeleriyle birlikte yayımıdır (Cambridge 1919).

5. Mufaḍḍaliyyât. Mufaddal ed-Dabbî’nin derlediği seçme şiirleri içeren el-Mufaḍḍaliyyât’ın önemli notlar eklenerek yapılmış neşri olup Lyall’in, Arap dili ve metin tenkidiyle eski Arap şiiri, özellikle Câhiliye devri şiiriyle ilgili kaynaklara olan derin vukufunu gösteren en önemli ve en hacimli eseridir. Uzun yıllar süren bir çalışmayla neşre hazırlanan üç ciltlik eserin basımı I. Dünya Savaşı’na rastlamış, basımı üstlenen Beyrut’taki matbaa harap olmuş, ilk formaları tashih için İngiltere’ye götürmekte olan gemi vurulmuş ve formalar kaybolmuştu. Savaş bittikten sonra basılan ve eserin büyük bir kısmını teşkil eden formalar tashih için Londra’ya getirildiğinde Lyall ölmüştü. Basım ve tashih işlerini Antoni Bevan tamamlamıştır (Beyrut 1920). Lyall’in eski Arap şiiri ve şairleri hakkında Journal of the Royal Asiatic Society’de (JRAS) birçok makalesi yayımlanmıştır (Necîb el-Akīkī, II, 68).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2003 yılında Ankara’da basılan 27. cildinde, 264 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.