KLYAŞTORNIY, Sergey Grigoreviç

4 Şubat 1928’de Beyaz Rusya’nın Gomel şehrinde doğdu. 1945-1950 yıllarında Leningrad Devlet Üniversitesi Türk Filolojisi ile Yakındoğu ve Ortadoğu Tarihi Bölümü’nde öğrenim gördü. S. E. Malov, A. N Bernştam, M. İ. Artamanov gibi Orta Asya tarihçilerinden ders aldı. 1950-1957 arasında Sovyet Jeoloji Enstitüsü’nün çeşitli bölümlerinde bibliyograf ve kütüphaneci olarak çalıştı. Bu sırada Türk dili ve Moğolca üzerine ihtisasını ilerletti. 1962’de “Drevnetyurskie runiçeski pamyatniki kak istoçnik po istorii Sredney Azii” (Orta Asya tarihi kaynağı olarak eski Türk runik yazılı anıtlar) adlı tezini A. N. Bernştam ve S. E. Malov’un rehberliğinde tamamladı. 1963’ten itibaren Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği İlimler Akademisi Doğu Araştırmaları Enstitüsü Leningrad Bölümü’nde Türkoloji ve Moğol Dili Bölümü’nün başkanlığını yürüttü. 1969-2009 yıllarında Leningrad Devlet Üniversitesi Türk Filolojisi Bölümü’nde, 1995-2009 arasında Saint Petersburg Devlet Üniversitesi Orta Asya ve Kafkasya Bölümü’nde, 1974-2012 yıllarında zaman zaman Kırgızistan Devlet Üniversitesi ile Kazakistan Devlet Pedagoji Üniversitesi’nde Türkoloji ve tarih dersleri verdi. Amerika, Polonya, Türkiye, Macaristan ve Azerbaycan’daki üniversitelerde misafir öğretim üyesi olarak bulundu. 1992’de profesör oldu. 2005 yılında Indiana Üniversitesi International Altaistic Conference (IAC) tarafından altın madalya ile ödüllendirildi.

1947-1953 yıllarında A. N. Bernştam’ın öncülüğünde Sovyetler Birliği İlimler Akademisi tarafından düzenlenen Pamir-Fergana, 1949’da M. İ. Artamanov’un öncülüğünde Don-Volga boyu arkeoloji, 1954-1959 arasında N. M. Çernişov’un öncülüğünde Orta Asya jeoloji, 1960-1965 yıllarında Kırgızistan İlimler Akademisi Tarih, Arkeoloji ve Etnografi Enstitüsü, 1968-1973 Tuva-Sayan, 1969-1990 Moğolistan, 1991-1997 Kazakistan ve Kırgızistan, 1998-2002 Kırgızistan, 2003’te İrtiş bilimsel gezilerine katılarak bölgede yaşayan halkların dili ve edebiyatı, etnografyası, kültürü üzerine malzeme topladı. Kırgızistan İlimler Akademisi, Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu, Kereşi Çoma Macaristan Oryantalistler Cemiyeti tarafından şeref üyeliğine kabul edildi. 1986-1996 yıllarında Kazakistan İlimler Akademisi Uygur Araştırmaları Enstitüsü’nde seminer ve ders vererek enstitü kadrolarının yetiştirilmesine hizmet etti. Sovyetler Birliği döneminde Türk tarihi hakkında çalışan pek çok akademisyenin ilmî danışmanlığını yaptı ve ülkede Türkoloji’nin gelişmesine büyük yardımları oldu. Düzenli biçimde Türkoloji konferansları tertip etti. Altı ciltlik İstoriya Tatar (Kazan 2002), Tatarica Atlası (Moskova 2005), Voljskaya Bulgariya i Velikaya Step (Volga Bulgaryası ve büyük bozkır) (Kazan 2006) gibi önemli eserlerin hazırlanması projelerinde görev aldı. Bazı kitapların editörlüğünü yaptı (Arhivnie materiali o mongolskih i tyurskih narodah v akademiçeskih sobraniyah Rossii [Rus akademik koleksiyonlarında Moğol ve Türk toplulukları hakkında arşiv belgeleri]) (Petersburg 2000); Rossiya i tyurskiy mir (Rusya ve Türk dünyası) (Moskova 2002); İstoriya Vostoka (Doğu tarihi) (I-II, Moskova 2009). Sergey 21 Eylül 2014’te Petersburg’da öldü.

Esas uzmanlık alanı runik Türk yazıtları ve erken dönem Orta Asya Türk tarihi olan Klyaştorniy, Rusya’da Türk tarihi, Türk dili ve edebiyatı üzerine her yıl düzenli biçimde neşredilmekte olan Tyurkologiçeskiy Sbornik’in (Türkoloji derlemeleri) bazı sayılarının redaktörlüğünü yapmıştır: Tyurkologiçeskiy sbornik 2001: Zolotaya Orda i ee nasledie (Altın Orda ve izleri) (Petersburg 2002); Tyurkologiçeskiy sbornik 2003-2004: Tyurski narodi v drevnosti i srednevekove (İlk ve Ortaçağ’da Türk halkları) (Petersburg 2005); Tyurkologiçeskiy sbornik 2007-2008: istoriya i kultura tyurskih narodov Rossii i sopredelnıh stran (Türkoloji armağanı 2007-2008: Rusya ve sınırdaş ülkelerdeki Türk halklarının tarih ve kültürü) (Petersburg 2008).

Eserleri. Drevnetyurskie runiçeski pamyatniki kak istoçnik po istorii Sredney Azii (Moskova 1964); Kazahstan. Letopis treh tısyaçeletniy (Almatı 1992, T. I. Sultanov ile birlikte; eser Türkçe’ye de çevrilmiştir: Kazakistan: Türkün Üç Bin Yılı, trc. T. I. Sultanov, İstanbul 2003); Stepnie imperii Evrazii (Avrasya’da bozkır imparatorluğu) (Petersburg 1994, D. G. Savinov ile birlikte); Vostoçniy Turkestan glazami russkih puteşestvennikov (vtoraya polovina XIX v.) (Rus seyyahların gözüyle Doğu Türkistan [XIX. yüzyılın ikinci yarısı]) (Almatı 1998, A. A. Kolesnikov ile birlikte); Gosudarstva i narodı Evraziyskih stepey (Avrasya steplerinde devletler ve halklar) (Petersburg 2000, T. I. Sultanov ile birlikte, eser Almanca’ya çevrilmiştir: Staaten und Völker in den Steppen Eurasiens, Berlin 2006); İstoriya Tsentralnoy Azii i pamyatniki runiçeskogo pisma (Orta Asya tarihi ve runik yazılı metinler) (Petersburg 2003); Customary Law in the Ancient Turkic States of Central Asia: the Legal Documents and Practical Regulations Central Asian (Kansas 2004); Pamyatniki drevnetyurkskoy pismennosti i etnokulturnaya Tsentralnoy Azii (eski Türkçe yazılı metinler ve Orta Asya’nın etno-kültürü) (Petersburg 2006); Old Turkic Runic Texts and History of the Eurasian Steppe (Bükreş 2008); Gosudarstva i narodı Evraziyskih stepey: ot drevnosti k Novomu vremeni (İlkçağ’lardan günümüze Avrasya’da devletler ve halklar) (Petersburg 2009, T. I. Sultanov ile birlikte); Doroga Strabona kak çast Velikogo Şelkovogo puti (Strabon’un seyahatinin büyük İpek yolu bölümü) (Petersburg 2009, Ş. Mustafaev ile birlikte); Runiçeskie pamyatniki Uygurskogo kaganata i istoriya evraziyskih stepey (Uygur Kağanlığı’nın runik yazılı mirası ve Avrasya bozkır tarihi) (Petersburg 2010).

Bu eserlerin yanı sıra Sovetskaya Turkologiya, Turkologiçesckiy Sbornik, Narodı Azii i Afrika, Problemi vostokovedeniya, Voprosy istorii, Altaica gibi dergilerde 300 civarında makalesi yayımlanmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2019 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 3. basım) EK-2. cildinde, 70-71 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.