KASSÂR

939 (1532) yılında Fas’ta doğdu. Aslen Endülüs’ün Gırnata (Granada) şehrinden olup dedesi Gırnata’nın 1492’de düşmesi üzerine Fas’a göç etmiş ve orada yerleşmiştir. Talebelerinden İbnü’l-Kādî’nin verdiği bu tarihi diğer talebesi Makkarî 939 veya 940 şeklinde kaydeder. Kādirî ise 938’de doğduğunu belirtir. Kassâr (çamaşır yıkayıcı) lakabı, bir kassârın vesâyeti altına giren dedelerinden birine ait olup ondan sonra aile bu lakapla tanınmıştır. Fas’ta öğrenim gören Kassâr, Ebû Nuaym Rıdvân b. Abdullah el-Cenevî, Muhammed Harûf et-Tûnisî, Muhammed b. Ahmed b. Abdurrahman el-Yesîtinî, Abdurrahman b. Muhammed b. İbrâhim ed-Dükkâlî, Ebû Abbas Ahmed et-Tüsûlî gibi âlimlerden faydalandı. Ayrıca, Kahire ulemâsından Bedreddin el-Karâfî, Necmeddin el-Gaytî, İbn Abdülhak es-Sünbâtî ve Şam müftüsü Bedreddin Muhammed el-Gazzî’den icâzet aldı.

Başta hadis ve fıkıh olmak üzere ricâl ilmi, tarih, ensâb, fıkıh usulü, mantık, beyân ve kelâm ilimlerinde yetkin bir âlim olan Kassâr kaynaklarda “hâfız, hüccet, nessâbe, râviye” gibi sıfatlarla anılır. Abdülhay el-Kettânî onun Fas’ın müsnid ve muhaddisi, hadis ilimleri ve râvileri konusunda eşsiz bir âlim olduğunu belirtir. Fas muhitinde daha önceki âlimlerin belirli makamlara ulaşabilmek için sadece nahiv, fıkıh ve Kur’an’la meşgul olmaları sebebiyle pek iltifat edilmeyen aklî ilimleri Ahmed b. Ali el-Mencûr’la Kassâr’ın ihya ettiği kaydedilir. Bu iki âlim, aklî ilimleri Muhammed Harûf et-Tûnisî ve Muhammed el-Yesîtinî’den öğrenip kendilerinden sonraki nesillere aktardılar (Muhibbî, IV, 121; Abbas b. İbrâhim, V, 215). Makkarî onun büyük bir kütüphaneye sahip olduğunu belirtir.

Kassâr, 1007 (1598) yılında Sa‘dîler Hükümdarı Ahmed el-Mansûr tarafından Fas’a müftü ve Karaviyyîn Camii’ne imam-hatip olarak tayin edildi ve ölümüne kadar bu görevlerde kaldı. Yetiştirdiği öğrenciler arasında İbn Ardûn, İbnü’l-Kādî, Ahmed b. Muhammed el-Makkarî, Abdülazîz el-Fiştâlî, Abdurrahman b. Muhammed el-Fâsî, Muhammed Arabî b. Ebü’l-Mehâsin Yûsuf el-Fâsî, İbn Âşir el-Fâsî, Muhammed b. Sîdî Ebû Bekir ed-Dilâî gibi âlimler bulunmaktadır. 1012 (1604) yılında Sultan Zeydân’ın daveti üzerine Şâban veya Ramazan (Ocak veya Şubat) ayında Fas’tan Merakeş’e yaptığı yolculuk sırasında İbn Sâsî Zâviyesi’nde vefat eden Kassâr, Merakeş’te tanınmış evliyadan Ahmed b. Ca‘fer es-Sebtî’nin kabrinin karşısına veya Kādî İyâz kubbesine defnedildi.

Eserleri. 1. Ḥâşiye ʿalâ Şerḥi’l-ʿAḳīdeti’s-Senûsî el-kübrâ. Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî’nin kendi eserine yazdığı şerhin hâşiyesi olup Mencûr’un hâşiyesine de birçok eleştiri yöneltmiştir (Makkarî, s. 330).

2. Fehrese. Hadis ve fıkıhtaki isnadlarını topladığı bu eserin yazma nüshası Hizânetü’l-Ahmediyye’de bir mecmua içindedir (Abdüsselâm b. Abdülkādir İbn Sûde, II, 313).

3. Sebt. Bazı hadis, fıkıh, fıkıh usulü ve tasavvuf kitaplarıyla ilgili isnadlarını ihtiva eder (Abdülhay el-Kettânî, II, 966; bu rivayet zincirleri için bk. Makkarî, s. 323-329).

4. er-Ravżü’z-zâhir fî nesebi Sîdî Muḥammed eṭ-Ṭâhir. Aynı konuda ayrıca ed-Dîbâcü’l-mensûc bi’ṣ-ṣıḳıllî fî nesebi Sîdî Muḥammed el-ʿArabî eṣ-Ṣıḳıllî adlı bir manzumesi olup her ikisi de el-Hizânetü’l-Fâsiyye’de Fas şeriflerinin nesebine dair bir mecmua içinde günümüze ulaşmıştır (Abdüsselâm b. Abdülkādir İbn Sûde, II, 401-402).

Kassâr ayrıca Mevlây İdrîs b. Abdullah el-Kâmil ve oğlu İdrîs el-Ezher’in menâkıbına dair bir eser (a.g.e., I, 139-140) ve bazı şiirler kaleme almıştır (örnekleri için bk. İbnü’l-Kādî, II, 154-161; Makkarî, s. 330-331).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2001 yılında İstanbul’da basılan 24. cildinde, 582-583 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.