İBNÜ’s-SUKĀÎ

Muhtemelen 626 (1229) yılında Dımaşk’ta doğdu. Memlük Devleti’nin Dımaşk divanlarında çalıştı. Dîvânü’l-mürteceât, Dîvânü’l-mevâris ve Dîvânü’l-birr’de kâtip olarak görev yaptı. Daha sonra devlet hizmetinden ayrılarak kendini ilmî çalışmalara veren İbnü’s-Sukāî Dımaşk’ta öldü. Güvenilir, zeki ve kültürlü bir hıristiyan olan İbnü’s-Sukāî’nin Tevrat ve İncil’i ezbere bildiği, dört İncil’i tek bir kitap haline getirerek aralarındaki farkları ve ortak yönleri gösterdiği, ayrıca bu eseri Latince, Süryânîce ve İbrânîce gibi dillere çevirdiği rivayet edilir.

İbnü’s-Sukāî’nin günümüze ulaşan Tâlî Kitâbi Vefeyâti’l-aʿyân adlı eseri, İbn Hallikân’ın Vefeyâtü’l-aʿyân’ının zeyli olup 658-725 (1260-1325) yılları arasında ölen kişilerin biyografilerini ihtiva eder. İbnü’s-Sukāî, müslümanların geliştirdikleri vefeyât türünde kitap yazan ilk hıristiyan müellif olarak bilinir. Bölgede yaşayan hıristiyanların Haçlılar ve Moğollar’la iş birliği yaptığı ve bunun sonucu olarak müslüman-hıristiyan ilişkilerinin gerginleştiği bir dönemde yaşayan İbnü’s-Sukāî eserinde ihtiyatlı bir üslûp kullanmış, oldukça tarafsız davranmakla beraber hıristiyanların biyografilerini daha uzun tutmuştur. Müslüman tarihçilerin lânetle andığı Moğollar hakkında lehte ve aleyhte bir yorum yapmamıştır. Müellifin Ebû Şâme el-Makdisî, İbn Abdüzzâhir, İbnü’l-Adîm ve İbn Şeddâd ile hıristiyan tarihçi Mekîn b. Amîd’in kitaplarından istifade ederek hazırladığı eser, Memlük Devleti’nin Dımaşk’taki yönetimi hakkında önemli bilgiler içerir. Dımaşk’taki Memlük devlet adamlarının yolsuzluk ve suistimallerinden bahseden tek müellif olan İbnü’s-Sukāî, eserde Memlükler dönemi hakkında şahsî gözlemlerine dayalı orijinal bilgilerin yanı sıra gayri müslim azınlıklar, siyasî ve iktisadî durum, Moğollar’la yapılan ticaret, devlet teşkilâtı, casusluk faaliyetlerine dair bilgiler vermiştir. Safedî gibi daha sonraki müellifler tarafından kaynak olarak kullanılan eserin Paris Bibliothèque Nationale’de mevcut nüshası Jacqueline Sublet tarafından Fransızca tercümesiyle birlikte neşredilmiştir (Dımaşk 1974). İbnü’s-Sukāî’nin kaynaklarda adı geçen eserleri de şunlardır: Ẕeylü Târîḫi’l-Mekîn b. el-ʿAmîd, Muḫtaṣarü Vefeyâti’l-aʿyân ve Vefeyâtü’l-muṭribîn.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2000 yılında İstanbul’da basılan 21. cildinde, 211 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.