İBNÜ’l-MÜNÂDÎ

18 Rebîülevvel 256’da (23 Şubat 870) Bağdat’ta dünyaya geldi. 257’de doğduğu da rivayet edilmiştir. Dedesine nisbetle İbnü’l-Münâdî diye meşhur oldu. İdrîs b. Abdülkerîm, Süleyman b. Yahyâ ed-Dabbî ve Fazl b. Mahled’den kıraat öğrendi. Zehebî, onun kıraatte dedesi Ebû Ca‘fer Muhammed’den okuduğu âlî isnadı bulunduğunu, bu isnadın İshak b. Yûsuf el-Ezrak vasıtasıyla kurrâ-i seb‘adan Âsım’ın râvisi Ebû Bekir b. Ayyâş’a bağlandığını kaydetmiştir (Maʿrifetü’l-ḳurrâʾ, II, 564). Dedesinden ve Muhammed b. Abdülmelik ed-Dakīkī, Ebû Bekir Muhammed b. İshak es-Sâgānî, Ebû Dâvûd es-Sicistânî gibi âlimlerden hadis dinledi. Kendisinden Ahmed b. Nasr eş-Şezâî, Abdülvâhid b. Ebû Hâşim, Ebü’l-Hasan b. Bilâl ve Ahmed b. Abdullah b. Hüseyin el-Cübbî ve diğerleri kıraat tahsil ederken Ebû Ömer İbn Hayyûye ve Muhammed b. Fâris el-Gūrî gibi şahsiyetler hadis rivayet ettiler. Hanbelî mezhebine mensup olan ve 273 (887) yılında hacca giden İbnü’l-Münâdî 19 Muharrem 336’da (10 Ağustos 947) Bağdat’ta vefat etti ve Hayzürân Mezarlığı’na defnedildi. İbnü’n-Nedîm ölüm yılını 334 (945) olarak verirken Süyûtî 320 (932) tarihini kaydetmiş, Dâvûdî de hocası Süyûtî’ye uymuştur.

İbnü’l-Münâdî için İbnü’n-Nedîm “kıraat üstadı” derken Ebû Amr ed-Dânî onun seçkin bir mukrî olduğunu, bu hususta eskilerden intikal edenleri iyi bildiğini, Arap dili konusunda da zirvede bulunduğunu söylemiş, hakkında sika ve me’mûn terimlerini kullanmıştır (Zehebî, Maʿrifetü’l-ḳurrâʾ, II, 563). Hatîb el-Bağdâdî de İbnü’l-Münâdî’yi sika, emîn ve sadûk diye tanıtmış ve rivayet ettiği hususlarda hüccet sayıldığını belirtmiştir (Târîḫu Baġdâd, IV, 69). İbnü’l-Cevzî, eserlerinden kendi hattıyla yazılmış bir parçanın eline geçtiğini kaydettikten sonra onda hiçbir kitapta bulunamayacak bilgiler mevcut olduğunu söylemiştir. İbnü’l-Cevzî’nin naklettiğine göre İbnü’l-Münâdî’yi öven âlimlerden biri de Ebû Yûsuf el-Kazvînî olup bu zat onun sözlerinde faydasız hiçbir şeyin bulunmadığını ve rivayetle dirayeti birleştirebildiğini belirtmiş, Zehebî de, “Kurrânın ileri gelenlerindendi” demiştir (Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ, III, 850). İbnü’l-Münâdî’nin ahlâkı hakkında Hatîb el-Bağdâdî’nin Ebü’l-Fazl Ubeydullah b. Ahmed b. Ali es-Sayrafî’den naklettiği bir rivayet daha sonraki bazı kaynaklarda yer almıştır. Buna göre Ebü’l-Fazl es-Sayrafî onun sert mizaçlı ve kötü huylu bir insan olduğunu söylemiş, bu sebeple kendisinden yapılan rivayetlerin yaygınlık kazanmadığını ileri sürmüştür.

Eserleri. İbnü’n-Nedîm, İbnü’l-Münâdî’nin çoğu Kur’an ilimlerine dair olmak üzere çeşitli alanlarda 120’den fazla eseri bulunduğunu söylemiş, Ebû Yûsuf el-Kazvînî ise Kur’an ilimleri konusunda 440’tan fazla çalışması olduğunu, bunlardan yirmi birini kendisinin bildiğini belirtmiştir (İbnü’l-Cevzî, XIV, 66). Hatîb el-Bağdâdî ve İbn Ebû Ya‘lâ’nın kaydettiklerine göre onun eserlerinin çoğundan haberdar olunmamıştır. İbnü’l-Münâdî’nin günümüze ulaştığı bilinen tek kitabı Müteşâbihü’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm olup bir nüshası İskenderiye’de el-Mektebetü’l-belediyye’de (nr. 1993 d.) bulunmaktadır (Sezgin, I, 44). Eser Abdullah b. Muhammed el-Guneymân’ın tahkikiyle yayımlanmıştır (Medine 1408; Demenhûr 1414/1993). Kaynaklarda adı geçen diğer eserleri de şunlardır: İḫtilâfü’l-ʿaded, Kitâbü Duʿâʾi envâʿi’l-istiʿâẕât min sâʾiri’l-âfât ve’l-ʿâhât, Efvâcü’l-ḳurrâʾ, Nâsiḫu’l-Ḳurʾân ve mensûḫuh, Kitâbü’l-Melâḥim, et-Târîḫ, Kitâbü’l-Menâsik, Müsnedü’l-ʿaşere, Kitâbü Kellâ, Feżâʾilü’l-Ḳurʾân, Kitâbü’l-Müderrisîn, Cüzʾ fîhi’l-Ḫaḍır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2000 yılında İstanbul’da basılan 21. cildinde, 152-153 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.