https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-nazirul-ceys
Muhtemelen 726 (1326) yılında Kahire’de doğdu. Lakabını babasının görev unvanından alır. Dinî ilimler tahsil ettikten sonra kadı ve nâzırü’l-ceyş olan babasının sağlığında Dîvân-ı İnşâ’da kâtibü’d-destliğe girerek devlet hizmetine başladı ve bu görevini Bahrî Memlük sultanları el-Melikü’l-Mansûr Selâhaddin Muhammed (1361-1363) ve el-Melikü’l-Eşref Şa‘bân (1363-1376) dönemlerinde de sürdürdü. el-Melikü’l-Mansûr Alâeddin Ali tarafından 778 (1376) yılında babasının yerine nâzırü’l-ceyş tayin edildi ve ömrünün sonuna kadar bu görevde kaldı. Sultan Berkuk’un birinci saltanatı sırasında öldü. Dîvân-ı İnşâ’daki yazışmalarda, müslüman ve yabancı hükümdarlara gönderilen mektuplarda onun tarafından hazırlananlar örnek alınmıştır.
İbn Nâzırü’l-Ceyş’in kaleme aldığı Kitâbü Tes̱ḳīfi’t-Taʿrîf bi’l-muṣṭalaḥi’ş-şerîf, divan kâtipleri için devletin divan ve resmî yazışma geleneğini açıklayan rehber mahiyetinde bir kitaptır ve müellifin kâtipliği sırasında yazılıp nâzırü’l-ceyşliğe getirildiği yıl tamamlanmıştır. Eser, İbn Fazlullah el-Ömerî’nin et-Taʿrîf bi’l-muṣṭalaḥi’ş-şerîf’ini örnek alan ve bir bakıma onun zeyli gibi olan bir çalışmadır. Özellikle yedinci bölümü Memlükler’de büyük hükümdarlara hangi lakaplarla hitap edildiğini göstermesi açısından önemlidir. İbn Nâzırü’l-Ceyş kitabına kendi dönemiyle ilgili şahsî tecrübelerini de aktarmıştır. Kalkaşendî’nin çokça faydalandığı ve kaynakları arasında adını verdiği eser Rudolf Veselý tarafından yayımlanmıştır (Kahire 1987).
BİBLİYOGRAFYA
Kalkaşendî, Ṣubḥu’l-aʿşâ, I, 7; IV, 107, 116, 208, 210, 212; VI, 85; VII, 260, 267; IX, 320; X, 183; XIII, 315.
İbn Hacer, İnbâʾü’l-ġumr, II, 158-171.
İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-zâhire, XI, 152, 227, 238, 239, 301.
İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, VI, 291.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, V, 193.
P. M. Holt, “Rudolf Veselý (ed.): Ibn Nāẓir al-Ğayš: Kitāb Taṯqīf al-ta‘rīf bi’l-muṣṭalaḥ āl-šarīf”, BSOAS, LII/3 (1989), s. 623.
H. Eisenstein, “Kitāb taṯqīf al-taʿrīf bi’l-muṣṭalaḥ al-šarīf par Taqī al-Dīn ʿAbd al-Raḥmān b. Muḥibb al-Dīn Muḥammad al-Taymī al-Ḥalabī, appelé Ibn Nāẓir al-ğayš”, WZKM, sy. 79 (1989), s. 286-287.
C. E. Bosworth, “Ibn Nāẓır al-D̲j̲ays̲h̲”, EI2 Suppl. (İng.), s. 395.
Nâhid Zaferî, “İbn Nâẓırü’l-Ceyş”, DMBİ, V, 19.
