https://islamansiklopedisi.org.tr/hanzale-b-ebu-amir
Câhiliye devrinde Râhib diye bilinen babası Amr (Abdüamr), önceleri Hanîf dinine mensupken daha sonra azılı bir İslâm düşmanı olmuştu. Hanzale’nin Hz. Peygamber’in Medine’ye hicretinden sonra müslüman olduğu tahmin edilmektedir. Uhud Gazvesi’nden bir gün önce Übey b. Selûl’ün müslüman olan kızı Cemîle ile evlendi. Resûl-i Ekrem’in Mekkeli müşriklerle savaşmak için Uhud’a gittiğini duyunca boy abdesti almaya fırsat bulamadan İslâm ordusuna katıldı. Savaşta müşrik ordusunun kumandanı Ebû Süfyân ile karşılaştı ve onu atından yere düşürdü. Ebû Süfyân’ın yardım istemesi üzerine İbn Şeûb diye bilinen Şeddâd b. Esved Hanzale’yi mızrağı ile şehid etti. Bazı kaynaklarda (meselâ bk. İbn Abdülber, I, 381) Hanzale’nin bizzat Ebû Süfyân tarafından öldürüldüğü kaydedilmekteyse de birinci görüş ağırlık kazanmaktadır. Uhud Savaşı’nı Bedir’in intikamını almak için gerçekleştiren Ebû Süfyân, Hanzale’nin öldürülmesini Bedir’de öldürülen oğlu Hanzale’ye karşılık olarak kabul etti. Müşrikler intikam duygusu ile şehidlerin organlarını kesmeye başlayınca müşrik ordusunu destekleyen Ebû Âmir er-Râhib oğlu Hanzale’nin cesedine eziyet edilmesine engel oldu.
Hanzale’nin naaşını meleklerin yıkadığını Hz. Peygamber’den öğrenen müslümanlar, ona boy abdesti alamadan şehid düştüğü için “gasîlü’l-melâike” (meleklerin yıkadığı kimse) lakabını verdiler. Yezîd b. Muâviye’ye karşı Medine halkının biat ettiği Abdullah, Hanzale’nin Cemîle’den olma oğludur.
Bazı kaynaklarda, Hanzale’nin İslâm düşmanı babasını öldürmek için Hz. Peygamber’den izin istediği, fakat Resûlullah’ın buna müsaade etmediği kaydedilmektedir (İbnü’l-Cevzî, I, 608).
BİBLİYOGRAFYA
İbn İshak, es-Sîre, s. 312.
Vâkıdî, el-Meġāzî, I, 273-274.
İbn Hişâm, es-Sîre2, III, 75, 123.
İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, II, 43; V, 66, 81.
Zübeyrî, Nesebü Ḳureyş, s. 123.
İbn Ebû Hâtim, el-Cerḥ ve’t-taʿdîl, III, 239.
Taberî, Târîḫ (Ebü’l-Fazl), II, 521-522.
İbn Hibbân, es̱-S̱iḳāt, I, 228.
Hâkim, el-Müstedrek, III, 204.
Ebû Nuaym, Ḥilye, I, 357.
İbn Hazm, Cevâmiʿu’s-sîre, Beyrut 1403/1983, s. 127, 134.
a.mlf., Cemhere, s. 182, 333.
Beyhakī, Delâʾilü’n-nübüvve (nşr. Abdülmu‘tî Kal‘acî), Beyrut 1405/1985, III, 214, 246, 278, 282.
İbn Abdülber, el-İstîʿâb (Bicâvî), I, 380-382.
Süheylî, er-Ravżü’l-ünüf, V, 436-437.
İbnü’l-Cevzî, Ṣıfatü’ṣ-ṣafve, I, 608-610.
İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe (Bennâ), II, 66.
Zehebî, Tecrîdü esmâʾi’ṣ-ṣaḥâbe, Beyrut, ts. (Dârü’l-ma‘rife), I, 142.
İbn Kesîr, el-Bidâye, IV, 21.
İbn Hacer, el-İṣâbe, I, 360-361.
a.mlf., Taʿcîlü’l-menfaʿa, Haydarâbâd 1324, s. 108.
Süyûtî, el-Ḫaṣâʾiṣü’l-kübrâ (nşr. M. Halîl Herrâs), Kahire 1387/1967, I, 538-539.
Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, IV, 314-315.
Diyarbekrî, Târîḫu’l-ḫamîs, I, 445.
Ahmed eş-Şerebâsî, Yesʾelûneke fi’d-dîn ve’l-ḥayât, Beyrut 1980, II, 462-464.
