https://islamansiklopedisi.org.tr/ebu-maser-et-taberi
Hayatı hakkında kaynaklarda yeterli bilgi bulunmamaktadır. Taberistan’da doğduğu için Taberî nisbesi ve pamuk ticareti yaptığı veya bu işle uğraşan bir aileden geldiği için de Kattân lakabı ile anıldığı söylenebilir.
İlim tahsili için pek çok seyahat yapan Ebû Ma‘şer et-Taberî, Mekke’de Ebû Abdullah Muhammed b. Hüseyin el-Kârezînî, Harran’da Ebü’l-Kāsım Ali b. Muhammed ez-Zeydî, Mısır’da Ebü’l-Abbas İbn Nefîs ve İsmâil b. Amr b. Râşid el-Haddâd’dan kıraat okudu. Râgıb el-İsfahânî ve Ebü’l-Fazl er-Râzî de onun kıraat hocaları arasında yer almıştır. Ayrıca Ebû Ali el-Ahvâzî’den icâzet yoluyla pek çok kıraat rivayet etti. Ebû Abdullah İbn Nazîf, Ebü’n-Nu‘mân Türâb b. Ömer, Ebü’t-Tayyib et-Taberî gibi âlimlerden hadis dinledi. Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’i ile Muhammed b. Hasan en-Nakkāş’ın (ö. 351/962) telif ettiği bir tefsir olan Şifâʾü’ṣ-ṣudûr’u hocası Zeydî’den, el-Keşf ve’l-beyân adlı tefsiri de bizzat müellifi Sa‘lebî’den rivayet etti. Kendisinden de Ebû Ali İbnü’l-Arcâ’, Hasan b. Halef b. Belîme, Mansûr b. Hayr ve daha pek çok kimse kıraat okudu. Ebû Nasr Ahmed b. Ömer el-Gāzî, Ebû Bekir Muhammed b. Abdülbâkī el-Ensârî, İbrâhim b. Ahmed es-Saymerî ve diğerleri ondan rivayette bulunmuşlardır.
Kaynaklarda muhakkik ve sika bir âlim olduğu bildirilen ve Mekkeliler’in kıraat üstadı olarak anılan Ebû Ma‘şer et-Taberî, muhtemelen ilmî seyahatlerinden sonra yerleşip hayatının sonuna kadar yaşadığı Mekke’de vefat etti.
Eserleri. 1. et-Telḫîṣ fi’l-ḳırâʾâti’s̱-s̱emân. 1039’da (1629-30) istinsah edilen bir nüshası Berlin’de bulunmaktadır (Staatsbibliothek, nr. 653, 81 varak).
2. Kitâbü Sûḳı’l-ʿarûs. Kıraate dair meşhur ve garîb 1500 rivayet ve tariki ihtiva ettiği kaydedilmekte olup Zehebî kitaptaki rivayet ve tariklerin 1500’ü bulacağını sanmadığını söylemektedir (Maʿrifetü’l-ḳurrâʾ, Millet Ktp., Ali Emîrî, nr. 2500, vr. 152b; yazma nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, I, 518).
3. el-Câmiʿ fi’l-ḳırâʾati’l-ʿaşr. 739’da (1338-39) istinsah edilen bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’ndedir (Hasan Hüsnü Paşa, nr. 42, 95 varak).
4. Muḫtaṣar fî ifrâdi ḳırâʾâti’l-İmâm Ebî ʿAmr b. el-ʿAlâʾ. 591’de (1195) istinsah edilen bir nüshası Dublin’de mevcuttur (Chester Beatty Ktp., nr. 3925/2, vr. 94-119).
5. ʿUyûnü’l-mesâʾil (yazma nüshaları için bk. el-Fihrisü’ş-şâmil: ʿUlûmü’l-Ḳurʾân, maḫṭûṭâtü’t-tefsîr, I, 229; Brockelmann, GAL, I, 518).
Kaynaklarda adları zikredilen diğer eserleri de şunlardır: Kitâbü’r-Reşâd fî şerḥi’l-ḳırâʾâti’ş-şâẕẕe, Ṭabaḳātü’l-ḳurrâʾ, Kitâbü’d-Dürer fi’t-tefsîr, Kitâbü’l-ʿAded, Taʿdâdü’l-ây, Tefsîru Ebî Maʿşer, Kitâbü’l-Meṣâḥif.
BİBLİYOGRAFYA
Zehebî, Mîzânü’l-iʿtidâl, II, 644.
a.mlf., Maʿrifetü’l-ḳurrâʾ, I, 435-436, 487; a.e., Millet Ktp., Ali Emîrî, nr. 2500, vr. 152a-b.
Sübkî, Ṭabaḳāt, V, 152.
İsnevî, Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyye, II, 409-410.
Fâsî, el-ʿİḳdü’s̱-s̱emîn, V, 475-476.
İbnü’l-Cezerî, Ġāyetü’n-Nihâye, I, 401.
a.mlf., en-Neşr, I, 35, 77-78.
İbn Hacer, Lisânü’l-Mîzân, IV, 49-50.
Dâvûdî, Ṭabaḳātü’l-müfessirîn, I, 332-333.
Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 418, 441, 479, 752; II, 1009, 1106, 1187.
Îżâḥu’l-meknûn, I, 468.
Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 608.
el-Fihrisü’ş-şâmil: ʿUlûmü’l-Ḳurʾân, maḫṭûṭâtü’l-ḳırâʾât (nşr. el-Mecmau’l-melekî), Amman 1407/1987, I, 91; a.e.: ʿUlûmü’l-Ḳurʾân, maḫṭûṭâtü’t-tefsîr (nşr. el-Mecmau’l-melekî), Amman 1407/1987, I, 229.
Brockelmann, GAL, I, 518; Suppl., I, 722.
Görseller
