https://islamansiklopedisi.org.tr/ebu-idris-el-havlani
8 (630) yılı sonlarında Dımaşk köylerinden Havlân’da doğdu. Dımaşk’ın fethinden sonra oraya yerleşen yüzlerce sahâbîden birçoğu ile görüşerek onlardan feyiz aldı. Hz. Ömer, Ebü’d-Derdâ, Ebû Zer el-Gıfârî, Ebû Mûsâ el-Eş‘arî, Bilâl-i Habeşî, Ebû Hüreyre, Avf b. Mâlik, Ubâde b. Sâmit gibi sahâbîler kendilerinden hadis öğrendiği kimselerden birkaçıdır. Onun Muâz b. Cebel’den hadis işitip işitmediği konusu ise ihtilâflıdır. Kendisinden İbn Şihâb ez-Zührî, Mekhûl, Atâ el-Horasânî, Seleme b. Dînâr, Yûnus b. Meysere gibi âlimler hadis tahsil ettiler.
Ebû İdrîs, Muâviye’nin Şam kadısı sahâbî Fedâle b. Ubeyd öldükten sonra (53/673) onun yerine tayin edilmiş ve bu görevi, I. Yezîd (680-683) ve Abdülmelik b. Mervân (685-705) devirlerinde de devam etmiştir. Abdülmelik b. Mervân döneminde vâizlik görevinde de bulunmuş, fakat bir müddet sonra bu görevinden alındığı için sadece kadılık yapmıştır. Vâizliği daha çok sevdiğini söyler ve, “Beni zevkle yaptığım işten azlettiler, isteksiz olarak üstlendiğim görevde bıraktılar” diye yakınırdı. Dımaşk Mescidi’nde Kur’an öğrenimiyle meşgul olan muhtelif gruplar bir secde âyetine gelince Ebû İdrîs’i yanlarına davet ederler ve secde âyetini ona okutarak arkasında secde ederlerdi.
Güvenilir bir muhaddis, ilmi ile amel eden bir âlim, İslâm hukukunun inceliklerini bilen bir fakih ve kıraat ilmine vâkıf bir kişi olan Ebû İdrîs el-Havlânî Dımaşk’ta vefat etmiştir.
Onun güzel iki sözü şöyledir: “İffetli olunuz. Erkekleri iffetli olmayan bir milletin kadınları iffetli olmaz”; “Bakıp da düşünen, görüp de hayret eden kimseden daha değerlidir.”
BİBLİYOGRAFYA
İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, VIII, 448.
Buhârî, et-Târîḫu’l-kebîr, VII, 83.
İbn Hibbân, Meşâhîr, s. 112.
İbn Abdülber, el-İstîʿâb, III, 152-153.
Ebû Nuaym, Ḥilye, V, 122-129.
İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe, Kahire 1282, III, 99; V, 134.
Mizzî, Tehẕîbü’l-Kemâl, XIV, 88-92.
Zehebî, Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ, I, 56-57.
a.mlf., Aʿlâmü’n-nübelâʾ, IV, 272-277.
İbn Hacer, el-İṣâbe, III, 57.
a.mlf., Tehẕîbü’t-Tehẕîb, V, 85-87.
İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, I, 88.
Abdülkādir Bedrân, Tehẕîbü Târîḫi Dımaşḳ, Beyrut 1399/1979, VII, 206-208.
G. H. A. Juynboll, “al-K̲h̲awlānī”, EI2 (Fr.), IV, 1167.
