https://islamansiklopedisi.org.tr/ebu-hayye-en-numeyri
Emevîler’in son yılları ile Abbâsîler’in ilk yıllarında yaşamış (muhadramü’d-devleteyn) bir şairdir. Benî Nümeyr (Nümeyr b. Âmir b. Sa‘saa) soyundan geldiği için Nümeyrî nisbesini almıştır. Bedevî olmakla birlikte hayatının çoğunu Basra’da geçirdi. Amcasının kızı olan çok sevdiği eşinin ölümü üzerine yazdığı mersiyeler şiirlerinin önemli bir kısmını oluşturur. Emevîler döneminde Halife Hişâm b. Abdülmelik’e (724-743), Abbâsîler döneminde Halife Mansûr’a (754-775) kasideler söyleyerek ihsanlarına nâil oldu. Mansûr’un ölümü üzerine mersiyeler yazdı. Aynı zamanda şair Ferezdak’ın (ö. 114/732) şiirlerinin de râvisi olan Ebû Hayye’nin ölüm tarihi hakkındaki rivayetler 158-210 (775-825) yılları arasında değişmektedir.
Ebû Hayye’nin oldukça zeki fakat çok korkak, cimri, yalancı ve saralı bir kişi olduğu söylenir. Kendisinden özellikle avcılığa dair çok mübalağalı ve hayal mahsulü fıkralar nakledilir. “Lüâbü’l-meniyye” adını verdiği, bir tahta parçasından ibaret kılıcıyla gösterdiği kahramanlıklarını anlatan fıkraları ise ayrı bir özellik taşır. Ancak onun asıl şöhreti, fasih bir kaside ve recez şairi olmasından gelir. Ebü’l-Ferec’in el-Eġānî’sinde yer verdiği bir rivayete göre Ebû Hayye devrine göre orta seviyede bir şair sayılır. Fakat Ebû Amr b. Alâ onu, başta şair Râilibil en-Nümeyrî (ö. 97/716 [?]) olmak üzere pek çok şairden üstün tutmakta, İbn Sellâm el-Cumahî ise muhdesûnun öncüsü Beşşâr b. Bürd (ö. 167/783-84) ve emsalinin tabakasından saymaktadır.
İbnü’n-Nedîm, Ebû Hayye’nin şiirlerinin elli varak kadar olduğunu, Asmaî, Sükkerî ve diğer bazı âlimlerin onun şiirlerini toplayarak bir divan haline getirdiklerini kaydeder. Ancak bu divan günümüze kadar gelmemiştir. Şiirleri Yahyâ el-Cübûrî tarafından muhtelif edebiyat kitapları ile şiir mecmualarından derlenerek divan şeklinde tertip edilmiş ve Eşʿâru Ebî Ḥayye adıyla neşredilmiştir (Dımaşk 1975).
BİBLİYOGRAFYA
Eşʿâru Ebî Ḥayye (nşr. Yahyâ el-Cübûrî), Dımaşk 1975, nâşirin mukaddimesi.
Câhiz, el-Beyân ve’t-tebyîn, I, 385; II, 225; III, 324.
İbn Kuteybe, eş-Şiʿr ve’ş-şuʿarâʾ, II, 774-775.
a.mlf., ʿUyûnü’l-aḫbâr, I, 168; II, 27.
İbnü’l-Mu‘tez, Ṭabaḳātü’ş-şuʿarâʾ (nşr. Abdüssettâr Ahmed Ferrâc), Kahire 1976, s. 143-146.
Ebü’l-Ferec el-İsfahânî, el-Eġānî, Beyrut 1962-64, XVI, 236-239.
Âmidî, el-Müʾtelif, s. 103.
Merzübânî, el-Müveşşaḥ, Kahire 1343, s. 156-157, 227-228.
İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist (Teceddüd), s. 178, 185.
İbn Reşîḳ el-Kayrevânî, el-ʿUmde (nşr. M. Muhyiddin Abdülhamîd), Beyrut 1972, I, 198, 334.
İbn Hacer, el-İṣâbe, IV, 49-50.
Kütübî, Fevâtü’l-Vefeyât, IV, 242-244.
Abdülkādir el-Bağdâdî, Ḫizânetü’l-edeb, X, 217-220.
Sezgin, GAS, II, 464-465.
Ömer Ferruh, Târîḫu’l-edeb, II, 188-190.
Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), VIII, 103-104.
Ch. Pellat, “Abū Ḥayyā al-Numayrī”, EI2 Suppl. (İng.), s. 24.
