ÇETİN, İsmail

27 Şubat 1942’de Diyarbakır’ın Hazro kazasında doğdu. Bölgede ilim ehli olarak tanınmış bir aileye mensuptur. Babası Kādî Beyzâvî’nin tefsiri üzerine hâşiyesi bulunan Molla Süleyman’ın oğlu Molla Mahfuz, annesi Ferrâ el-Begavî’nin Meṣâbîḥu’s-sünne’sine şerh yazan Molla Reşid’in kızı Râbia Hanım’dır. İsmail ilk eğitimini memleketinde aldı. Daha sonra Halep’e giderek Şeyhülkurrâ Molla Abdürrezzâk Kürdî’nin yanında dört yıl kıraat dersleri okudu ve icâzet aldı. On dört yaşında iken Türkiye’ye döndü ve medrese öğrenimine devam etti. Bu dönemde Molla Mahmud, Şeyh Ersad, Seyda Halil ve oğlu Molla Bedreddin’den; Siirt’te Molla Tayyib, Şeyh Şerefeddin ve oğlu Şeyh Mustafa’dan, Muş’ta Molla Câfer’den ders aldı. Erzurum’da altı ay kadar Sakıp Efendi’nin (Danışman), ardından Molla Muhammed Zivingî’nin, Molla Abdülhakim’in derslerine katıldı. Patnos’ta Molla Yâsin’den iki yıl boyunca çeşitli kitaplar okudu, onunla birlikte gittiği Van’da bir yıl daha derslerine devam edip kendisinden umumi icâzet aldı. 1960’ta tekrar Erzurum’a müftü Sâkıp Efendi’nin yanına gitti. Rahatsızlığı yüzünden derslerini sürdüremeyen hocasının tavsiyesiyle Diyanet İşleri Başkanı Ömer Nasuhi Bilmen’den kısa bir süre bazı kitaplar okudu. 27 Mayıs 1960 İhtilâli’nin ardından Suriye’de Şâh-ı Hazne’nin oğlu Şeyh Alâeddin’in, daha sonra Kuzey Irak’ta Şeyh Muhammed Kasım’ın derslerini izledi. Bu hocasıyla Şirvan’a döndü ve ondan da icâzet aldı.

Bir dönem Diyarbakır’da kitapçılık yapan İsmail Çetin imamlık ve müderrisliğe Diyarbakır’ın Ka‘bî köyünde başladı, ardından şeyhi Abdülhakîm el-Hüseynî’nin emriyle çeşitli yerlerde bu görevi sürdürdü. 1971’de Isparta’nın Göndürle (Harmanören) köyünde ve Atabey ilçesinde imamlık yaptıktan sonra istifa edip Isparta’ya yerleşti. Burada bir yayınevi kurup eserlerini yayımlamaya başladı. Bir taraftan da kurduğu medresede ders vererek otuz dördü icâzet alan yüzlerce talebe yetiştirdi. 12 Eylül 1980 İhtilâli’nde bir süre takibata uğradı, bu sırada hapishanede astım ve bronşit hastalığına yakalandı. 1996’da sağlık sorunları dolayısıyla Antalya’nın Aksu ilçesine göç ederek çalışmalarını burada devam ettirdi. 17 Haziran 2011 tarihinde vefat etti. Isparta’da kendisinin yaptırdığı Dilara Camii ve Külliyesi’nin yanındaki Akyol Mezarlığı’na defnedildi. Küçük yaşta Nurşinli Şeyh Mâşûk’tan tasavvuf eğitimi alan Çetin gençlik döneminde Seyyid Abdülhakîm el-Hüseynî’ye intisap etmiştir. Onun vefatından sonra 1973’te intisap ettiği Medineli Şeyh Abdülhak’tan 1976’da hac mevsiminde Nakşibendî, Kādirî, Kübrevî, Sühreverdî ve Çiştiyye tarikatları, 2000 yılında dayısı ve kayınbabası Şeyh Muhammed Ma‘sûm’dan Kādirî irşad icâzeti almıştır.

Eserleri. İsmail Çetin’in yedisi Arapça olmak üzere Isparta’da kendi yayınevinde basılan elli civarında eseri olup başlıcaları şunlardır:

1. Ehl-i Sünnet’in Nazarı İ’tikādın Ölçüsüdür (1977). Erzurumlu İbrâhim Hakkı’nın 110 beyitlik itikad manzumesinin şerhidir.

2. Mü’minin İstikāmeti Velînin Kerâmetidir (1978).

3. Tasavvuf: İnsan ve Vazifesi (1980).

4. Edeble Varış Lütufla Dönüş (1982).

5. Tek Çare (1987). Ahlâkî ve tasavvufî öğütler içeren hacimli bir eserdir.

6. İttibâ Ehl-i Sünnete’dir (1989). Eserde Mecûsîlik, Seneviyye, Berâhime, Sâbiîlik, yahudi fırkaları, Ehl-i sünnet’ten ayrılan fırkalar ve inançlarla Ehl-i sünnet içindeki hak mezhep ve fırkalar tanıtılmış, son bölümde Kasîde-i Emâlî Tercümesi esas alınarak Ehl-i sünnet inancı ve tasavvufla ilgili bilgiler verilmiştir.

7. Özleşme Yolu (1991). Şeyh Fethullah’ın Risâle’sinin Nakşibendî tarikatının âdâb ve erkânını anlatan birinci mektubunun tercümesidir.

8. Tahkîm-i Sâdât Şerh-i Mişkât (I-III, 1995). Birinci ciltte Hatîb et-Tebrîzî’nin Mişkâtü’l-Meṣâbîḥ adlı eseriyle ilgili bir mukaddime yazılmış, ardından Abdülhak ed-Dihlevî’nin bu eser üzerine yazdığı ta‘lîkātın mukaddimesiyle Hatîb et-Tebrîzî’nin mukaddimesi tercüme edilmiştir. Bu mukaddimelerden sonra müellif Mişkâtü’l-Meṣâbîḥ’in tamamını yayımlamayı tasarlamışsa da ölümü dolayısıyla sadece iman bölümünü tamamlayabilmiştir.

9. Mesâfü’l-ʿulemâʾi’l-etḳiyâʾi’l-aḫbâri’l-aḫyâr fi’t-tevḥîdi ve’t-tevekküli ve’t-tevessüli bi’l-enbiyâʾi ve’l-evliyâʾi’l-ebrâr (1999). Aynı konuda Tevessül (1992) adlı bir risâlesi daha vardır.

10. Tasavvuf ve Tevhîdde Parlak İnciler (2000). ed-Dürrü’n-naḍîd fi’t-taṣavvuf ve’t-tevḥîd adlı kendi Arapça eserinin çevirisidir.

11. Ta’lîm-i Asfiyâ’ (2002). Bu da Ḥikmetü’l-enbiyâʾ bi-taʿlîmi’l-aṣfiyâʾ adlı Arapça eserinin tercümesidir.

12. Âyet ve Hadislerle Kudsî Dualar (2008).

13. Evrâd-ı Bahâiyye’nin Tercüme ve Şerhi (2009). el-Envârü’l-ḳudsiyye li-şerḥi’l-Evrâdi’l-Bahâʾiyye adlı eserin çevirisidir.

İsmail Çetin’in diğer bazı eserleri de şunlardır: Sohbet ve Tesettürde Âdab (1979), Ahlak: Mufassal Medenî Ahlak (1986), Şübheden Hakîkate (1987), Olgunluk Günahtan Sakınmaktır (1989), İnançlı Gençlik Şuuru (1992), Ahlâk Reçeteleri (1993), Milliyetçilik Şuurumuz (1994), Terbiye-i Nefs (1995), Nasıl Olmalıyım? (2003), Kalbin Diriltilişi (2003), Yuvanın Yapılışı (2004), Gencim Nereye? (2006), Âmentü (2007), Tasavvuf (2007).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 290-291 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.