https://islamansiklopedisi.org.tr/buhariyye
Tarikatın kurucusu Celâleddin Hüseyin kırmızı elbise giydiği için “el-Ahmer” veya “Sürhpûş” lakabıyla tanınır. Sühreverdiyye tarikatının kurucusu Şehâbeddin Ömer es-Sühreverdî’nin halifesi Bahâeddin Zekeriyyâ’nın müridi olan Celâleddin Hüseyin, Sühreverdîliğin Hindistan’da yayılmasını sağlayan mutasavvıfların başında yer alır. Hindistan’a Buhara’dan geldiği için Buhârî nisbesini kullanmış ve bu sebeple kurucusu olduğu tarikata Buhâriyye adı verilmiştir. Hz. Ali soyundan gelen Seyyid Celâleddin Buhârî’nin ailesinden birçok mutasavvıf yetişmiştir. Dedesi Celâleddin Sürhpûş’tan ayırt edilmesi için “Celâl-i Sânî” (ikinci Celâl) denilen ve “mahdûm-i cihâniyân” (âlemde var olan her şeyin kendisine hizmet ettiği kişi) unvanıyla anılan torunu Celâleddin Hüseyin b. Ahmed el-Kebîr el-Buhârî’ye (ö. 785/1384) sonraki yüzyıllarda Celâliyye adlı bir tarikat nisbet edilmiştir. Celâl-i Sânî’nin “sânî-i mahdûm-i cihâniyân” unvanıyla tanınan torunu Burhâneddin Kutb-i Âlem de (ö. 857/1453) bir Buhâriyye tarikatı şeyhi olarak Hindistan’da Sühreverdîliğin yayılmasına hizmet etmiştir. Başlangıçta Sühreverdîliğin tarikat esaslarını takip eden ve Sünnî bir çizgide olan Buhâriyye tarikatı muhtemelen XVII. yüzyıldan sonra Celâl-i Sânî’ye bağlılık iddia eden bir grubun elinde bozulmaya başlamış, önce Kalenderî ve giderek Şiî bir hüviyet kazanmıştır (bk. CELÂLİYYE).
BİBLİYOGRAFYA
Zebîdî, ʿİḳd, s. 40-41.
Dârâ Şükûh, Sefînetü’l-evliyâʾ, Leknev 1876, s. 116-117.
Abdülhüseyn Zerrînkûb, Cüstücû der Taṣavvuf-i Îrân, Tahran 1357 hş., s. 37.
K. A. Nizami, Religion and Politics in India, Delhi 1974, s. 223-224, 248-251.
A. Schimmel, Islam in the Indian Subcontinent, Leiden-Köln 1980, s. 33.
M. Mujeeb, Indian Muslims, New Delhi 1985, s. 139, 287, 298.
