BEDEL

Bir haberin kaynağına en kısa yoldan varmak, bir başka deyişle haberin meydana geldiği zaman ile kayda geçtiği zaman arasındaki vasıtaları en aza indirmek, muhaddislerin fazlaca önem verdikleri bir konu olmuştur. Haberin muhtevasındaki hata ihtimalini ortadan kaldırmayı hedef alan âlî isnadın beş türünden biri olan nisbî ulüvvün muvafakat, müsâvat, musâfaha ve bedel adlı dört çeşidi vardır. Genel olarak Kütüb-i Sitte’nin veya diğer önemli hadis kitaplarından birinin müellifine en kısa isnadla yaklaşma şekillerini ifade eden nisbî ulüvvün bir kolu olan bedel (ibdâl), söz konusu müelliflerden birinin şeyhinin şeyhine, zincirinde daha az râvi bulunan bir başka senedle varmak demektir. Meselâ İmam Müslim’in Yahyâ – Mâlik – Nâfi‘ – İbn Ömer senediyle rivayet ettiği bir hadisi, bir başka muhaddisin değişik ve daha kısa bir senedle Müslim’in şeyhinin şeyhi olan Mâlik’ten rivayet etmesi halinde bu sened Müslim’in senedinden daha âlî olur. Bu ikinci senedde Mâlik’ten rivayet eden zat, Müslim’in şeyhi olan Yahyâ’dan bedel kabul edilir.

Bu konuda Ebü’r-Rebî‘ el-Kelâ‘î’nin dört cüzden ibaret olduğu söylenen el-Ebdâl’i, İbn Teymiyye’nin el-Ebdâl ve’l-ʿavâlî’si, İbn Hacer el-Askalânî’nin el-Ebdâlü’l-ʿavâlî min Ebî Dâvûd eṭ-Ṭayâlisî, Ebdâlü ʿAbd b. Ḥumeyd ve muvâfaḳātühû, el-Ebdâlü’l-ʿavâlî ve’l-muvâfaḳāti’l-ḥisân min Müsnedi’d-Dârimî ʿAbdillâh b. Abdirraḥmân, el-Ebdâlü’ṣ-ṣafiyyât mine’s̱-s̱ekafiyyât ve el-Ebdâlü’l-ʿaliyyât mine’l-ḫileʿiyyât’ı bulunmaktadır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1992 yılında İstanbul’da basılan 5. cildinde, 300 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.