https://islamansiklopedisi.org.tr/bedayiul-lugat
Eserin yazarı Îmânî mahlaslı Tâli‘dir. Mirza Mehdî Han’ın verdiği bilgiye göre Tâli‘, Çağatayca lugat yazmış olan Ferâgī, Nasr Ali ve Mirza Abdülcelil Nasîrî gibi dilcilerden biridir. Sultan Hüseyin Baykara’nın (1470-1506) arzusu üzerine hazırlanan Bedâyiʿu’l-luġat’ın XV. yüzyıl sonlarında yazılmış olduğu tahmin edilmektedir.
Eserin günümüze ulaşabilen tek yazma nüshası, Leningrad’da Saltıkov-Şçedrin Kütüphanesi’nde kayıtlı bulunmaktadır (Yazmalar, nr. 35). 1117 (1705) yılında istinsah edilen bu nüsha seksen dokuz varaktan ibaret olup her sayfada ta‘lik hatla yazılmış on beş satır bulunmaktadır. Yazmanın başından 9. sayfanın sonuna kadar genel olarak lugatçılık üzerinde durulur ve ayrıca eser hakkında bilgi verilir; esas sözlük 10. sayfadan (5a) itibaren başlar. Ali Şîr Nevâî’nin şiirlerinde geçen Çağatayca kelimeler, Arap alfabesine göre isimler, sıfatlar, fiiller ve diğer kelime çeşitleri şeklinde madde başı olarak alınmış ve bunların Farsça karşılıkları verilmiştir. Eserde 863 madde başı kelime bulunmaktadır.
Bedâyiʿu’l-luġat, Çağatay Türkçesi’nin bilinen sözlükleri arasında en eskisi olduğu için daha sonra hazırlanan diğer lugatlara kaynak teşkil etmiştir. Eser A. K. Borovkov tarafından tıpkıbasım halinde yayımlanmıştır (Moskova 1961).
BİBLİYOGRAFYA
A. K. Borovkov, Bada’i al-lugat, Solovar’ Tali Îmânî Geratskogo k Soçineniyam Alişera Navoy, Moskva 1961.
Ahmet Caferoğlu, Türk Dili Tarihi, İstanbul 1964, II, 238.
Özbek Sovet Ensiklopediyası, Taşkent 1972, II, 22.
E. İ. Fazılov, Alişer Navâiy Asarlari Tilining İzohli Luğati, Taşkent 1983, I, 12-13.
