https://islamansiklopedisi.org.tr/badis-b-habbus
Babası Habbûs’un 1038 yılında ölümü üzerine Gırnata hükümdarı oldu. Berberîler’le bazı yahudiler kardeşi Bulukkîn’i tahta geçirmek istedilerse de Araplar’la vezir Samuel b. Nağrîle’nin de (Nağzâle) içinde bulunduğu bir grup yahudi Bâdîs’i tercih etti. Bâdîs tahta geçer geçmez çevredeki diğer mülûkü’t-tavâif ile uğraşmak zorunda kaldı. Meriye hâkimi Züheyr el-Âmirî, Bûnt yakınlarında meydana gelen savaşta Bâdîs karşısında mağlûp oldu ve veziri İbn Abbas ile birlikte öldürüldü (429/1038). Hâkimiyet sahasını genişletmek ve bütün Endülüs’e hâkim olmak isteyen Bâdîs büyük bir orduyla İşbîliye üzerine yürüdü. Şehrin hâkimi Kadı Ebü’l-Kāsım İbn Abbâd yapılan savaşta mağlûp oldu ve öldürüldü (1042). Daha sonra İshak b. Muhammed el-Birzâlî, Muhammed b. Nûh ed-Demmerî, Abdûn b. Hazrûn gibi Berberî reislerini Cezîretülhadrâ hâkimi Muhammed b. Kāsım el-Hammûdî’yi halife olarak tanımaları için ikna eden Bâdîs onları da yanına alarak İşbîliye hâkimi Mu‘tazıd üzerine yürüdü ve şehri bir müddet muhasara etti (439/1047-48). Bu hadiselerden sonra Bâdîs’in şöhreti arttı ve çevredeki hükümdarlar ondan çekinmeye başladılar. 449’da (1057) Malaga’ya girerek son Hammûdî Hükümdarı Muhammed el-Müsta‘lî’yi tahtından uzaklaştırdı, ancak Abbâdî Hükümdarı Mu‘tazıd’ın 1067’de Karmûne’yi zaptetmesine engel olamadı.
Veziri Samuel b. Nağrîle’nin ölümü (1056) üzerine yerine geçen oğlu Joseph’in yahudileri önemli mevkilere getirmesi ve onlara geniş imkânlar tanıması halkın tepkisine yol açtı. Joseph ise bu tepkileri önemsemediği gibi tasarruflarına karşı çıkan Bâdîs’in kardeşiyle aynı adı taşıyan oğlu Bulukkîn’i öldürtmekten de çekinmedi, hatta daha ileri gidip Bâdîs’e İspanya’da müstakil bir yahudi devleti kurmak istediğini söyledi. Nihayet Meriye hâkimi İbn Sumadih ile gizlice haberleşip onu Gırnata’yı ele geçirmeye teşvik etmesi üzerine Sanhâceliler ayaklanıp veziri öldürdüler ve cesedini şehrin kapısına astılar (459/1066-67).
Bâdîs 1073 yılında Gırnata’da öldü ve ülkesi iki torunu arasında taksim edildi. Seyfüddevle Abdullah Gırnata’ya, Temîm de Malaga’ya hâkim oldu.
Çok cesur, mert ve yardım sever bir insandı. İdaresini güçlendirmek uğrunda kan dökmekten çekinmezdi. Abbâdî Hükümdarı Mu‘tazıd tarafından öldürülen Berberîler’in intikamını almak için Gırnata’daki bütün Araplar’ı öldürmek istediyse de veziri Samuel buna engel oldu. Ayrıca pek çok imar faaliyetinde bulundu. Kaleleri müstahkem hale getirdi ve muhteşem saraylar yaptırdı.
BİBLİYOGRAFYA
İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, IX, 280, 286, 292.
İbn İzârî, el-Beyânü’l-muġrib, III, 167, 169-171, 174, 191, 202, 210, 211, 217-219, 230, 248, 262-266, 268-269, 272-274, 293, 316.
Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XVIII, 590-592.
İbn Haldûn, el-ʿİber, VI, 179, 180.
Kalkaşendî, Ṣubḥu’l-aʿşâ, V, 251, 257.
İbnü’l-Hatîb, el-İḥâṭa, I, 435-443.
Makkarî, Nefḥu’ṭ-ṭîb, I, 196, 429, 435, 439; II, 659; III, 265, 398, 535, 595; IV, 322.
Zambaur, Manuel, s. 54.
Dozy, Spanish Islam, s. 612-620, 624-627, 629, 632-634, 643-644, 649, 695.
Chejne, Muslim Spain, s. 65-66.
S. M. Imamüddin, Muslim Spain, Leiden 1981, s. 44.
Hitti, İslâm Tarihi, III, 850.
Abdülazîz Merzûk, el-Fünûnü’z-zuḫrufiyyetü’l-İslâmiyye, Beyrut, ts. (Dârü’s-seḳāfe), s. 145.
David Vasserstein, The Rise and Fall of the Party-Kings: Politics and Society in Islamic Spain 1002-1086, Princeton 1985, s. 129, 197-198.
M. Abdullah İnân, Nihâyetü’l-Endelüs ve târîḫu’l-ʿArabi’l-mütenaṣṣırîn, Kahire 1408/1987, s. 28.
M. Schmitz, “Bâdîs”, İA, II, 193.
E. Lévi-Provençal, “Zîrîler”, İA, XIII, 576-577.
a.mlf., “ʿAbbādids”, EI2 (İng.), I, 6.
A. Huici Miranda, “G̲h̲arnāṭa”, EI2 (İng.), II, 1012-1013.
