AYRILIKLAR

Yazara “İstanbul seyyahı” ve “çeşmeler kâşifi” unvanlarını kazandıran bu makalelerin hemen hepsi Mütareke yıllarında yazılmıştır. Ruşen Eşref, gerek İstanbul’un işgal altında bulunduğu günlerde gerekse Anadolu’ya geçtikten sonra kaleme aldığı yazılarda, mimari eserler başta olmak üzere, Türk milletinin asırlar içinde kurup geliştirdiği medeniyetin çeşitli sanat dallarındaki şaheserlerini anlatmaya çalışmıştır. Bunu yaparken, İstanbul’da zamanla şekillendirilip zenginleştirilen hayat tarzını, dinî ve millî değerleri ele almış; milletin, bir zamanlar ülkeler fetheden kahramanlarına karşı sevgi, saygı ve hayranlığını dile getirmiştir. Bu yazıları sadece bir mâzi duygusuyla kaleme almayan Ruşen Eşref, bunlarla o günlerde devam eden Millî Mücadele’nin kahramanlarına Osmanlı-Türk tarihinden canlı örnekler vermek istemiştir. Yazarın Anadolu’ya geçtikten sonra İstanbul üzerine yazdığı ilk yazı “İstanbul’u Tahayyül” adını taşımaktadır. Bu kitapta yer alan yazılarını önce “Hasretler” başlığı ile çeşitli gazete ve dergilerde yayımlayan Ruşen Eşref, daha sonra kitap haline getirdiği aynı yazılara Ayrılıklar adını vermiştir. Bu durum gerek işgal altında gerekse zamanın tahribatı ile giderek kaybolan millî ve tarihî değerlere karşı yazarın duygularını dile getirdiği yazılarından oluşan eser üzerinde ne derece şuurla düşünüp isim aradığına bir delil olarak gösterilebilir.

Kitapta sırasıyla “İstanbul’u Tahayyül”, “Kadının Âh ü Vâhı”, “Neferin Hıçkırığı”, “Suya Hasret”, “Evkaf Müzesi”, “Sokaklarda”, “Edirnekapı Camii”, “Eyüp Sultan”, “Avdet”, “Bıraktığım İstanbul-Bulduğum İstanbul”, “İftar”, “Davulcunun Manileri”, “Eyüp Sultan’da Ramazan Gecesi”, “Bayezid Sergisi”, “Hırka-i Saâdet Dairesinde Teravih”, “Kadir Gecesi Mevlevîler”, “Ayasofya Camii’nde Bayram Namazı”, “Kurban Bayramı Tahassüsleri”, “Süleymaniye’de”, “Mimar Sinan’ın Kabrini Ziyaret”, “İstanbul Çarşısı”, “İstanbul’un Caddesi”, “Yol Üstü Birkaç Çeşme I-III”, “İstanbul’un Cûşişi” adlarını taşıyan yirmi dört yazı yer almaktadır. Bu makalelerin hepsinde işlenen ortak duygunun temelinde, Türk milletinin zaman içinde meydana getirdiği ve geliştirip zenginleştirdiği maddî ve mânevî medeniyetin, sahip çıkıldığı takdirde her devir ve şartta millî varlığı koruyacak derecede zengin olduğu inancı hâkimdir. Eser 1923’te İstanbul’da yayımlanmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1991 yılında İstanbul’da basılan 4. cildinde, 286 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.