AYDIN, Ali Arslan

İçel (Mersin) ilinin Gülnar ilçesinde doğdu. Babası Yûsuf Ziyâ Efendi, Kafkasya’dan gelip Gülnar’a yerleşen bir Türkmen ailesine mensuptur. Annesi Ümmühan Hanım’dır. Yûsuf Ziyâ Efendi medrese tahsilini tamamlayıp memleketinde müezzinlik, imamlık ve vâizlik yaptıktan sonra İstanbul’a gitmiş, Fâtih dersiâmlarından Çarşambalı Ahmed Hamdi Efendi’den ders okuyarak icâzet almıştır. Ayrıca Dârülfünun Hukuk Mektebi’ni bitirmiş, İstanbul’da bir süre avukatlık ve öğretmenlik yapmıştır. Uzun süre müftülük görevinde bulunup seksen yaşından sonra emekli olmuş, 1 Şubat 1975 tarihinde vefat etmiştir.

İlk öğrenimini Gülnar’da tamamlayan Ali Arslan, orta tahsilini Bolu Orman Mektebi’nde bitirdikten sonra (1944) Adana’nın Pozantı ilçesindeki Bölge Orman İşletme Müdürlüğü’nde göreve başladı. Mersin İşletme Müdürlüğü emrinde çalıştı. Askerlik görevinin ardından (15 Mayıs 1947) Antalya Serik’te Orman Bölge İşletme Müdürlüğü’nde mühendis yardımcılığı görevine başladı. Bu sırada Silifke’de okul dışı imtihanlarına girerek ortaokul diploması aldı. Ali Arslan, İslâmî ilimler sahasında çalışıp babası gibi hoca olmak istiyordu. O sırada Ankara’ya orman mühendis yardımcısı olarak tayin edilince Diyanet İşleri reisi Ahmet Hamdi Akseki’yi ziyaret etti ve İslâmî ilimler alanında yetişmek istediğini, bu amaçla Bağdat’a gitmeyi arzu ettiğini söyledi. Akseki’nin öncelikle Arapça öğrenmesi gerektiğini belirtmesi üzerine Diyanet İşleri başkan yardımcısı Hüsnü Lostar’dan Arapça, hadis, fıkıh ve o sırada Ankara’da gezici vâiz olarak görev yapan Ahmet Davudoğlu’ndan Arapça okudu.

Ali Arslan, 15 Ocak 1949’da İstanbul ve Ankara’da İmam-Hatip kursu adıyla on ay süreli bir öğretim kurumu açılınca Ankara’daki bu kursa katıldı. Tâceddin Dergâhı’nda faaliyet gösteren bu kursta Hâfız Ali Güran, Hasan Hüsnü Erdem, Yusuf Ziya Yörükân gibi isimlerden ders okudu ve buradan mezun oldu. Daha sonra görevinden istifa edip (15 Aralık 1950) öğrenim amacıyla İskenderiye’ye gitti. Mısır’da bir süre harp nâzırlığı yapmış olan Osmanlı paşası M. Sâlih Harb ona ve Mısır’daki diğer Türk talebelerine sahip çıktı, kendilerine aylık 5’er Mısır cüneyhi burs bağlanmasını sağladı ve hepsini bir otele yerleştirdi. Ali Arslan’ın Türkiye’de aldığı İmam-Hatip kursu diploması Ezher’e öğrenci olarak kabul edilmesinde önemli rol oynadı. Bir yıllık ön hazırlık döneminin ardından 1951’de diplomasının denkliği kabul edilerek Ezher Üniversitesi’nin Usûlüddîn Fakültesi’ne girdi ve bu fakülteyi yabancı öğrenciler arasında üçüncü sırada bitirdi (1955). Aynı fakültenin İlm-i Kelâm ve Felsefe Yüksek İhtisas Şubesi’ne burslu öğrenci seçildi. en-Nübüvve fi’l-Ḳurʾân ve ʿinde felâsifeti’l-İslâm adıyla hazırladığı tezini sundu (1959). Ardından el-Baʿs̱ ve’l-ḫulûd beyne’l-mütekellimîn ve’l-felâsife: İs̱bâtü ʿaḳīdeti’l-baʿs̱ ve’l-ḫulûd ve’r-red ʿale’l-münkirîn başlıklı âlimiyye-üstâziyye (doktora) tezini Ezher’in eski şeyhlerinden Abdülhalîm Mahmûd’un yönetiminde tamamladı (1961). İhtisas çalışmalarını sürdürdüğü 1955-1960 yılları arasında Ezher’in Kahire Enstitüsü’nde tevhid, ilm-i kelâm ve mantık; Aynişems Üniversitesi Doğu Dilleri Bölümü’nde Türk dili ve edebiyatı dersleri verdi. 1962 yılı başlarında Türkiye’ye dönünce Diyanet İşleri Başkanlığı’nda Müşâvere ve Dinî Eserler İnceleme Kurulu üyeliğine tayin edildi. Bu kurulda önce mütercimlik yaptı, ardından üyeliğe alındı. 14 Ekim 1965 tarihinde Din İşleri Yüksek Kurulu’nda Doğu dilleri mütercimliğine getirildi ve bir süre sonra bu kurula üye seçildi, emekli oluncaya kadar bu görevini sürdürdü. Bunun yanında 1962 yılının Kasım ayından itibaren on yıl süreyle Konya Yüksek İslâm Enstitüsü’nde tevhid, ilm-i kelâm, İslâm felsefesi ve İslâm ahlâkı derslerini okuttu.

Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu’nda üç yıl başkan vekilliği de yapan Ali Arslan Aydın, çalıştığı kurumun izniyle Riyad’daki Câmiatü Melik Suûd Külliyyetü’t-terbiye ed-dirâsâtü’l-İslâmiyye bölümünde öğretim üyeliği yaptı (1984-1988). Onun yurt dışında aldığı akademik unvan, Türkiye’de Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı’nın 29 Kasım 1988 tarihli kararıyla doçentlik unvanına eşdeğer kabul edildi. 30 Mart 1990’da Diyanet İşleri Başkanlığı’ndaki görevinden emekliye ayrılarak İstanbul’a yerleşince, Fâtih ve İskenderpaşa camilerinde halka açık tefsir dersleri verdi. Bu arada yayımlanmış bazı eserlerini gözden geçirip yeniden neşretme imkânı buldu. 22 Kasım 2009 tarihinde İstanbul Fatih’teki evinde vefat etti ve ertesi gün Fâtih Camii’nde kılınan cenaze namazının ardından Edirnekapı (Necati Bey) Mezarlığı’na defnedildi.

Eserleri. 1. el-Baʿs̱ ve’l-ḫulûd beyne’l-mütekellimîn ve’l-felâsife: İs̱bâtü ʿaḳīdeti’l-baʿs̱ ve’l-ḫulûd ve’r-red ʿale’l-münkirîn (İstanbul 1998).

2. İslâm İnançları ve Felsefesi (Tevhid ve Kelâm) (Ankara 1964). İki cilt olarak planlanan eserin sadece birinci cildi (genel bilgiler ve ilâhiyyât bahisleri), Diyanet İşleri başkanı Hasan Hüsnü Erdem’in takdim yazısı ve Muhammed Tayyib Okiç, Ahmet Davudoğlu, Kemal Edip Kürkçüoğlu ve Nevzat Ayasbeyoğlu gibi zevatın takrizleriyle defalarca yayımlanmıştır.

3. İslâm’da İman ve Esasları (Âmentü Şerhi) (Ankara 1969). Din İşleri Yüksek Kurulu tarafından tavsiye edilmiş ve birçok defa basılmıştır (ilâveli 7. baskı, İstanbul 1995).

4. Yehova Şahitlerinin İç Yüzü (Ankara 1973, 1982). Müellifin Hüseyin Atay’la birlikte hazırladığı bu eser, Yehova Şahitleri’nin Türkiye’de yürüttükleri propagandalara karşı önlem alınması için bir broşür niteliğindedir.

5. İslâm-Hıristiyan Diyaloğu ve İslâm’ın Zaferi (Ankara 1984). 1-6 Şubat 1976 tarihleri arasında Libya’nın başşehri Trablus’ta Libya Arap Cumhuriyeti ile Vatikan hükümetinin düzenlediği “İslâm-Hıristiyan Diyalogu Semineri” adlı konferansa gözlemci olarak katılan müellifin, bu konferansta sunulan tebliğ ve müzakerelerle sonuç bildirisine ilişkin izlenimlerini aktardığı bir çalışmasıdır.

6. Dinî-Ahlâkî Makaleler Sohbetler (İstanbul 1985). Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi ve Diyanet Gazetesi’nde yayımlanan makaleleriyle konuşmalarından oluşan bir eserdir.

7. Ahlâk İlmi ve İslâm Ahlâkı. Ahmet Hamdi Akseki’nin Ahlâk Dersleri adlı eserinin sadeleştirilmiş şeklidir (Ankara 1980, 1989).

Ali Arslan Aydın’ın bunların dışında Kurban Rehberi (Ankara 1972), Ramazan Orucu (Ankara 1976), Dinî Bilgiler Kılavuzu (I. Kitap, Ankara 1972), Müslümanın Âmentüsü ve Peygamberimiz (Ankara 1976) ve İmanın Hakikatleri (İstanbul 1969) başlıklı eserleri de bulunmaktadır. Özlük dosyasındaki hal tercümesinde el-Aḫlâḳ ʿinde’l-Ġazzâlî adlı matbu (Kahire 1958) bir eserinin daha bulunduğu belirtilen müellifin Konya Yüksek İslâm Enstitüsü’nde okuttuğu derslerle ilgili “Tevhid ve Kelâm İlmi Dersleri” (Konya 1963) ve “İslâm Felsefesi Dersleri” (Konya 1971) gibi ders notları İslâm’ın İlk Emri Oku ve İslâm dergisinde seri makaleler halinde yayımlanmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 144-145 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.