https://islamansiklopedisi.org.tr/atmacacibasi
Atmacacıların başlıca görevi, imparatorluğun belli yerlerinden gönderilen avcı kuşlarının bakımını yapmak ve padişahla birlikte sürek avlarına çıkmaktı. Avcı kuşu olarak kullanılan atmacaları taşradaki görevliler yakalardı. Ağ kullanılarak veya başka usullerle yakalanan atmaca yavruları önce insana alıştırılır, daha sonra da avcılıkta alıcı kuş olarak kullanılırdı. Merkezdeki atmacacıların mevcudu XVII. yüzyılın ikinci yarısında kırk beş kişi civarında iken XVIII. yüzyılda otuz kişinin altına düşmüştür. Atmacacıbaşı aynı zamanda rikâb-ı hümâyun ağalarındandı. Derece bakımından sarayın bîrun kısmından olan şikâr ağalarının üçüncüsüdür. Rütbece çakırcıbaşı ve şahincibaşının altında idi; terfi edince şahincibaşı olurdu. Genellikle Şahinci Ocağı kethüdâlığından gelen atmacacıbaşının tayin ve azli, çakırcıbaşı veya şahincibaşının arzlarıyla yapılırdı.
Taşradaki atmacacılar timarlı ve bazı vergilerden muaf idiler. Bunlar vazifelerine göre kendi aralarında yuvacı, yavrucu, götürücü, gürenceci (görünççü) ve sayyâd gibi kısımlara ayrılırdı. Hem müslüman hem de hıristiyanlardan atmacacılar vardı. Öteki avcı kuşu yetiştiricileriyle birlikte atmacacıların da bağlı oldukları vilâyet, sancak ve kazalarda hizmetlerini, isimlerini, ellerindeki dirliklerin gelirlerini gösteren ayrı defterler mevcuttu.
BİBLİYOGRAFYA
Sertoğlu, Tarih Lügatı, s. 125.
BA, KK, nr. 258, 7170.
BA, İbnülemin-Saray, nr. 2388, 2615.
BA, Cevdet-Saray, nr. 3369/3, 5891.
Koçi Bey, Risâle (nşr. Ali Kemali Aksüt), İstanbul 1939, s. 91.
Ayn Ali, Risâle-i Vazîfehorân, s. 95, 115.
Barkan, Kanunlar, I, 278, 280, 286.
Avni Ömer Efendi, Kānûn-ı Osmânî Mefhûm-i Defter-i Hâkānî (nşr. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, TTK Belleten, XV/59 [1951] içinde), s. 395.
Uzunçarşılı, Saray Teşkilâtı, s. 420-425.
Ahmet Işık, Osmanlılarda Avcı Kuşu Yetiştiricilerinin Statüsü (yüksek lisans tezi, 1986), İÜ Ed.Fak. Tarih Bölümü, s. 17-19.
TA, IV, 171.
