https://islamansiklopedisi.org.tr/allan-el-verrak
İran asıllıdır. Bermekîler’e yakınlığı ile tanınan Allân, Hizânetülhikme’de Hârûnürreşîd’e, Beytülhikme’de Me’mûn’a ve Bermekîler’e kâtiplik yaptı. Hârûnürreşîd’in oğulları Emîn ile Me’mûn arasındaki iktidar mücadelesinde Me’mûn’u destekledi. Me’mûn’un ölümünden sonra hayatının sonuna kadar Bağdat’ta Bâbüşşâm yakınında bir yerde kitap istinsah ederek geçimini sağladı.
İstinsah ettiği kitaplar ve Abbâsî ileri gelenleriyle olan münasebetleri sayesinde bazı Arap kabilelerini yakından tanıma imkânı buldu. Buna dayanarak mesâlib (kabilelerin kötü ve noksan yönleri) ile münâferât (üstün yönleri) konularında bazı kitaplar kaleme aldı. Kitâbü’l-Meydân fi’l-mes̱âlib adlı eserinde İbnü’l-Kelbî’nin Cemheretü’l-ensâb’ındaki sıraya bağlı kalarak Benî Hâşim’den Yemen kabilelerine kadar bütün Arap kabilelerini ele aldı, onların kötü ve sevilmeyen taraflarını ortaya koydu. Ayrıca acemleri (Arap olmayanlar) Araplar’a tercih etti. Allân’ın el-Ḥilye (İbnü’n-Nedîm’e göre el-Ḥalbe) adlı ancak bir kısmını tamamlayabildiği bir kitap daha kaleme aldığı rivayet edilirse de İbnü’n-Nedîm ve Yâkūt el-Hamevî onun bu eserini bulamadıklarını belirtirler. Kaynaklarda Allân’ın ayrıca, bazı Arap kabilelerinin faziletlerine ve neseplerine dair Kitâbü Feżâʾili Kinâne, Kitâbü Nesebi’n-Nemr b. Ḳāsıṭ, Kitâbü Nesebi Taġlib b. Vâʾil, Kitâbü Feżâʾili Rebîʿa ve Kitâbü’l-Münâfere adlarıyla beş risâle daha kaleme aldığı kaydedilmişse de bunlar da günümüze ulaşmamıştır. Aynı zamanda şair olan Allân, Şuûbiyye hareketini destekleyerek Araplar’ı yeren, buna karşılık acemlerle Me’mûn’u öven bazı şiirler yazmıştır.
BİBLİYOGRAFYA
İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist, Kahire 1348, s. 159-160.
Yâkūt, Muʿcemü’l-üdebâʾ, XII, 191-196.
İbn Hacer, Lisânü’l-Mîzân, IV, 187.
Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 666.
Brockelmann, GAL, I, 146.
Sezgin, GAS, I, 271; II, 61.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, VI, 293-294.
