AĞRÂZÜ’s-SİYÂSE

Müellifinin Aġrâżü’s-siyâse fî iġrâżi’r-riyâse (devlet başkanı olmanın siyasî gayeleri) olarak adlandırdığı eseri, çağdaşı ve meslektaşı Muhammed Avfî ile, onun Lübâbü’l-elbâb’ının nâşiri Muhammed b. Abdülvehhâb-ı Kazvînî İʿrâżü’r-riyâse fî aġrâżi’s-siyâse, Kâtib Çelebi ve ondan faydalananlar Aġrâżü’s-siyâse fî ʿilmi’r-riyâse, Zebîhullah Safâ ise Aġrâżü’s-siyâse fî iʿrâżi’r-riyâse gibi farklı adlarla zikrederler. Semerkandî, sanatkârane bir üslûpla kaleme aldığı bu eserinde Hz. Yûsuf, Hz. Süleyman ve Hz. Muhammed gibi büyük peygamberlerin, Hulefâ-yi Râşidîn ve Amr b. Âs gibi sahâbîlerin yanı sıra, eski İran Hükümdarı Cemşîd’den başlayıp hizmetinde bulunduğu ve sarayında sâhib-dîvân-ı resâil olarak görev yaptığı Celâleddin Kılıç Tamgaç Han (ö. 600/1204) zamanına kadar, çeşitli milletlere ve hânedanlara mensup adalet ve fazilet timsali yetmiş beş kadar meşhur hükümdarın örnek davranışlarını anlatmış, onların muhtelif gayelerle söyledikleri hikmetli sözlerin açıklamasını yapmıştır. Bu arada tıbbî vb. pek çok meseleye de temas etmiştir. Eserinde Eflâtun ve Aristo gibi düşünürlerin siyaset felsefelerine de yer veren Semerkandî, Aġrâżü’s-siyâse’nin hemen hemen bütün bölümlerini Arapça, Farsça şiir ve örneklerle süslemiş, gereken yerlerde âyet ve hadisler zikretmiştir.

Henüz neşredilmemiş olan Aġrâżü’s-siyâse’nin altı yazma nüshası bilinmektedir (bk. Storey, I/2, s. 1087). Bunların en iyisi, Süleymaniye Kütüphanesi’ndeki (Ayasofya, nr. 2844) son tarafı eksik nüshadır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1988 yılında İstanbul’da basılan 1. cildinde, 479 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.