ABDÜRRAÛF es-SİNKİLÎ

1025’te (1616) Açe Sultanlığı’na bağlı Sumatra’nın batı sahilindeki Fansûr’un kuzeyinde yer alan Sinkil’de doğdu. Resmî görevle Açe’ye gönderilen Ali adlı bir Osmanlı âliminin oğludur. Gençliğinde din eğitimi görmek için Arabistan’a giderek on dokuz yıl orada kaldı. Medine’de Şeyh Ahmed el-Kuşâşî ve halifesi İbrâhim el-Kûrânî vasıtasıyla Şettâriyye tarikatına intisap etti. 1661’de Açe’ye dönerek Şettâriyye’yi yaymaya çalıştı. Kesin olmamakla birlikte 1693’te Açe’de vefat etti. Şettâriyye tarikatı, Cava ve Endonezya’ya müridleri tarafından götürüldü.

Abdürraûf es-Sinkilî’nin tasavvuf anlayışının nazarî esası, nefsin yedi mertebesi bulunduğu ve insanın Allah’ın sûreti olduğu fikridir. ʿUmdetü’l-muḥtâcîn adlı eserinde bu konu ile ilgili geniş bilgi vermiş, ayrıca Kifâyetü’l-muḥtâcîn, Beyânü’t-tecellî gibi bazı eserlerinde bu görüşlerini tekrar ele alarak açıklamıştır. Sünnî çerçeve içinde kalarak, XVII. yüzyılın başlarında Açe’de gelişen şeriat dışı tasavvufî anlayışı reddeden Abdürraûf’un eserlerinin çoğu Malayca, bir kısmı ise Arapça’dır. Geniş ölçüde Beyzâvî’nin tefsirinden faydalanarak hazırladığı Malayca Kur’an meâli (Tercümânü’l-müstefîd, I-II, İstanbul 1302) ile Rânîrî’nin Ṣırâṭü’l-müstaḳīm’ine zeyl olarak yazıp Açe Prensesi Safiyyetüddîn’e takdim ettiği Mirʾâtü’ṭ-ṭullâb adlı Şâfiî fıkıh kitabı önemli eserleridir. el-Mevâʿiẓü’l-bedîʿa adlı kırk hadis tercümesinin Abdürraûf’a ait olup olmadığı kesin olarak belli değildir. Şâʿir Maʿrifet adlı âhiretle ilgili Malayca tasavvufî manzume ve diğer bazı eserler de kendisine atfedilmektedir. İbnü’l-Arabî’den seçtiği vahdet-i vücûdla ilgili iki metnin şerhi olan Deḳāyıḳu’l-ḥurûf adlı Malayca eseri, A. Johns tarafından İngilizce tercümesiyle birlikte neşredilmiştir (bk. JRAS, s. 55-73, 139-158).

Açe’de gelişen Râfizî harekete şiddetle karşı koyup Sünnîliği savunduğu için sonraki nesiller Açe’ye İslâmiyet’i onun getirip yaydığını sanmışlardır. Mezarı Açe ırmağının ağzında bulunduğundan “Töngku di-Kuala” lakabıyla anılan Abdürraûf es-Sinkilî, Açe’nin en büyük velîsi olarak kabul edilmektedir. Hakkında Adolf Rinkes tarafından bir doktora çalışması yapılmıştır (Abdoerraoef van Singkel Bijdrage tot de kennis van de mystiek op Sumatra en Java, Heerenveen 1909).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1988 yılında İstanbul’da basılan 1. cildinde, 294 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.