https://islamansiklopedisi.org.tr/abdullah-b-ali-el-vezir
el-Vezîr veya İbnü’l-Vezîr diye de tanınmıştır. Hz. Hasan’ın soyundandır. 1074’te (1663) San‘a’da doğdu. Ali b. Yahyâ el-Birtî, Hüseyin b. Muhammed el-Mağribî ve Muhammed b. İbrâhim es-Sehûlî gibi devrin önde gelen âlimlerinden ders aldı. Özellikle tefsir, tarih, edebiyat ve şiirde geniş bilgi sahibiydi. Başta tanınmış âlim el-Emîru’s-San‘ânî Muhammed b. İsmâil olmak üzere birçok talebe yetiştiren Abdullah b. Ali’nin San‘a’da derslerini takip edenler arasında Halife Kāsım b. Hüseyin de bulunmaktaydı. Ömrünün sonlarına doğru ders vermeyi bırakıp inzivaya çekildi ve San‘a’da vefat etti.
Yazmaları bulunan eserleri şunlardır: 1. Ṭabaḳu’l-ḥalvâ ve ṣıhâfü’l-men ve’s-selvâ. 1046-1090 (1636-1679) yılları arasındaki olayları içine alan eserin bazı kısımları Abdullah Muhammed el-Habeşî tarafından el-Burtuġāliyyûn ʿalâ sâḥili’l-Baḥri’l-aḥmer başlığı ile yayımlandı (el-ʿArab, IX/1-2 [1974], s. 18-37). Eserin tenkitli tam neşri Muhammed Abdürrahîm Câzim tarafından yapılmıştır (Târîḫu’l-Yemen ḫilâle’l-ḳarni’l-ḥâdî ʿaşer el-hicrî [Ṭabaḳu’l-ḥalvâ...] Beyrut 1405/1985).
2. er-Ravżü’l-bâsimü’n-naḍîr. Tarihçi Muhammed Zebâre tarafından Neşrü’l-ʿarf (I-II, Kahire 1376) adlı eserinin içinde neşredilmiştir (II, 117-134).
3. Akrâtü’ẕ-ẕeheb fi’l-müfâḫare beyne’r-Ravża ve Biʾri’l-ʿAzeb. Bu eser de Abdullah Muhammed el-Habeşî tarafından neşredilmiştir (Mecelletü Dirâsâtin Yemeniyye, I, 1978).
4. Câmiʿu’l-mütûn fî aḫbâri’l-Yemeni’l-meymûn. Yahyâ b. Hüseyin es-San‘ânî’nin Enbâʾü’z-zemen fî aḫbâri’l-Yemen adlı eserinden kısaltılarak telif edilmiştir.
5. Neşrü’l-ʿabîr. Hocası Ali b. Yahyâ el-Birtî’nin biyografisine dair eseri.
6. Cevârişü’l-efrâḥ ve ḳūtü’l-ervâḥ. Şiirlerini topladığı divanı.
7. İrsâlü’ẕ-ẕüʾâbe ʿalâ mesʾeleti’ṣ-ṣaḥâbe. Salâh el-Ahfeş’in risâlesine reddiye.
8. en-Nuġbe li-ḫidmeti şerḥi’n-Nuḫbe (hadis).
9. ed-Dürrü’l-munaẓẓam li-şavti’l-ḳalem (edebiyat).
BİBLİYOGRAFYA
Abdullah b. Ali el-Vezîr, Târîḫu’l-Yemen ḫilâle’l-ḳarni’l-ḥâdî ʿaşer el-hicrî (nşr. M. Abdürrahîm Câzim), Beyrut 1405/1985, neşredenin girişi, s. 21-37.
Şevkânî, el-Bedrü’ṭ-ṭâliʿ, I, 388-390.
Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 428.
Îżâḥu’l-meknûn, I, 57-58, 112; II, 80, 647.
Brockelmann, GAL, II, 525; Suppl., II, 544-545.
Halîl Yahyâ Nâmî, el-Baʿs̱etü’l-Mıṣriyye li-taṣvîri’l-maḫṭûṭâti’l-ʿArabiyye fî bilâdi’l-Yemen, Kahire 1952, s. 41.
Ziriklî, el-Aʿlâm, IV, 244.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, VI, 86.
Ahmed Hüseyin Şerefeddin, Târîḫu’l-Yemeni’s̱-s̱eḳāfî, Kahire 1387/1967, IV, 266-267.
Eymen Fuad Seyyid, Meṣâdiru târîḫi’l-Yemen fi’l-ʿaṣri’l-İslâmî, Kahire 1974, s. 264-266.
