https://islamansiklopedisi.org.tr/abbas-i-servani
Babası Şeyh Ali, dedesi ise Şeyh Bayezid’dir. Delhi sultanlarından Behlûl-i Lûdî devrinde Servânî ailesine Benûr kasabasında 2000 bikā‘lık bir arazi tahsis edildi. Fakat bu arazi 1526’daki Pânîpet Meydan Savaşı’ndan sonra ellerinden alınınca aile malî sıkıntı içine düştü. Afgan asıllı Delhi Sultanı Şîr Şah, Bâbürlü Hükümdarı Hümâyun’u 1545 yılında Kannûc’da mağlûp ettikten sonra malî alanda önemli yenilikler ve toprak reformları yaptı, Şeyh Bayezid’e de eski arazisini iade etti. Şîr Şah’ın oğlu ve halefi İslâm Şah da Servânî ailesinin eski hukukuna saygı gösterdi. Daha sonra Hümâyûn tekrar Kuzey Hindistan’a hâkim olunca, Abbas babasından kalan toprakları kaybetti ve Seyyid Hamîd’in himayesine girerek Bâbürlü Celâleddin Ekber Şah’ın maiyetinde yer aldı. Ölüm tarihi kesin olarak bilinmemektedir.
Abbâs-ı Servânî, Ekber Şah’ın emri üzerine 1582 yılında, daha çok Târîḫ-i Şîr Şâhî adıyla bilinen Tuḥfe-i Ekber Şâhî’yi kaleme aldı. Eser Bâbürlüler’in en önemli rakibi Afganlı Şîr Şah’ın hayat hikâyesinden ibaret olup yanlış ve eksik bilgilerle doludur. Abbâs-ı Servânî Târîḫ-i Şîr Şâhî’yi yazarken Servânî ailesinin ileri gelen simalarından derlediği bilgilere dayanmıştır. Eserin yazmaları hakkında H. Ethé geniş bilgi vermektedir (Catalogue of the Persian Manuscripts in the Library of the India Office, nr. 219-220). Mazhar Ali Han tarafından 1805’te Urduca’ya tercüme edilmiş olan eseri Garcin de Tassy Urduca’dan Fransızca’ya çevirmiştir (Paris 1865). H. M. Elliot ve J. Dowson’un Hindistan tarihiyle ilgili yüz elli dört eserden iktibaslarla derledikleri kitapta, Tuḥfe-i Ekber Şâhî’nin E. C. Bayley tarafından yapılmış kısmî İngilizce bir tercümesi de yer almaktadır (H. M. Elliot – J. Dowson, The History of India, IV, 301-433). Ayrıca İmâmüddin tarafından eserin ilmî bir neşri yapılmıştır (Dakka 1964).
BİBLİYOGRAFYA
Abbâs-ı Servânî, Tuḥfe-i Ekber Şâhî (nşr. S. M. İmâmüddin), Dakka 1964; a.e. (trc. H. M. Elliot – J. Dowson, The History of India içinde), London 1872, IV, 301-433.
Y. Hikmet Bayur, Hindistan Tarihi, Ankara 1947, II, 588.
Storey, Persian Literature, I, 513-515.
Iqtidar Husain Siddiqi, History of Sher Shah Sur, Aligarh 1971.
a.mlf., “ʿAbbās Sarwānī”, EI2 Suppl. (İng.), I, 1-2.
S. A. A. Rizvi, Religious and Intellectual History of the Muslims in Akbar’s Reign, New Delhi 1975, s. 234-238.
